=Heroizmi i Skenderbeut=

=Heroizmi i Skenderbeut=

5 juillet 2014, 12:11

Heroizmi i Skenderbeut, Gladiatori i Fundit !

Për Skenderbeun thonë: ishte i madhësisë se madhe kishte bel të lartë, shpatullat e gjëra, i fryrë nga gjoksi, këmbet e lehta, krenar dhe në hecje teatral, qafa e tij ishte e gjërë dhe e gjatë, kreu i tij i vogël, ballin e lartë, sytë ovale ngjyrë kafe më damarë te zjarrt  e ngjyrë gjaku, fytyra e tij e këndshëme si të një gruaje, flokët e tij të natyrishme të zeza e të dredhura më kaçurrela në qafë, lëkurën e tij më ngjyrë të bardhë dhe i pastër nga gjaku i tij i maleve ku ai lindi, sytë e tij të butë dhe të guximshëm, pa sjellje e të patrembshëm, por më një veprim të vogël rrahje të çerpikve, zëri i tij degjohej nga një distancë e madhe, si barinjtë e vendit të tij  që degjoheshin mes tyre nga një luginë më njëri tjetërin. Ai fliste gjuhën shqipe, greke, turke, arabe, italiane, pa dallim. Ai këndonte i shoqëruar më fyell si Epirot në të gjitha këto gjuhë.

Skenderbeu shalonte mirë mbi kalë, përdorte shpatën, harkun dhe topuzin, më mjeshtri zhdervjellte shpaten, gjuante mirë më hark dhe shtizë, guximi i tij hipur mbi kalë ishte i shkelqyer, pasioni tij ishte për të gjitha lojrat  e diciplinat e luftës, gëzimi i tij ishte gjithmonë kur fitonte në turnire më luftëtar nga të gjitha anët.

Epiroti i ri Gjergj Kastrioti zotëronte gjuhët greke, turke, arabe, italiane, skllavone.

Skenderbeu posa kishte arritur moshen 18 vjeçare, i emruar  sanxhakbej  i perandorisë në krye të pesë mij ushtarve kontrollonte zonën e Tmolisit afër Izmirit. Trimerin e tij e shfrytëzon së shpejti në këtë fushatë kah ai,  së shpejti tërhiqen të gjithë sytë dhe pa zili emocionuese mës ushtarve, ai mbulohej me lavdi  në çdo luftë. Në një votim unanim ushtria i dha atij suksesin e kësaj fushate. Në kthim, Murati e ngarkoi ate më dhurata !

Atëherë Gjergjit iu dha emri i ri; SkënderBeg, Zoti Aleksandër, që nga ky qast  ky emër i madh do të jetë i shtrenjtë për të gjithë Perandorin Osmane.

Shpërblime më të shkëlqyera nga luftëtari i ri sulltani shfrytzoi rastin,  më problemet e reja qe së shpejti shpërthyen në Azi, Skënderbeu mori nën komandën e tij një ushtri me qëllim për të mposhtur rrebelët e vëndit të rëndësishme dhe zona të mëdha që ende ishin jashtë sundimit osman. Është shumë më rëndësi të permendim se, në këto fusha ku Konstandini i Madh kishte mundur Liciniusin në  vitin 324,  ku në  vitin 378 Valens mundi Gotët, fituesi i ri  i ndjekur nga një numër i të burgosurve të rrethuar më flamuj e parulla, pre madhështore, Skenderbeu u kthye ngadhnjimtar në Adrianopojë !

Trupat e Skenderbeu ishin të freskëta, thuajse të paprekura, ashtu si ai kishte qenë në gjendje të këmbimit të  tyre.

Në atë kohë, dhe veçanërisht në Lindje, baruti nuk kishte hyr ende në  kohë për të ndryshuar artin e luftës: i rezistonte ndonjë trimërie personale, por forca fizike gjithmonë ka luajtur rolin kryesor në dramën ushtarake, dhe sfida e përdorimit të njeriut ndaj njeriut ishte  e shpeshtë, si në Iliada dhe Odisea që sillte kohën si te ishte Jeruzalemi i trimerive për këta heronjë që ofronin pamje të shpeshta në keto anë nëpër Arena të Azisë së Vogël.

Këto duele nuk bëheshin vetëm në kohën e luftës në mes të dy luftëtarëve të armatosur, por në paqe, ku një i huaj, një udhëtar është paraqitur në një qytet  duke e quajtur vehtën si  azil kerkues,  emocionuese ! Këto  lloj  provokimesh  sot do të ishin absurde, por dikur kishte gjetur një jehonë, sepse ajo ishte koha e famës dhe trimerisë. Vëndosur nën mbrojtjen e guximit dhe nderit, këta avanturier të panjohur  nuk i friksonte asgjë pasi që ata mundin kundershtarin e tyre,  se, ai që triumfonte kudo kishte të drejtën e strehimit.

Pasi kthehet Skenderbeu në Andrinopojë, një Skif më trup të një kolosi afrohet në mesin e një ceremonije që mbahej në sheshin e qytetit dhe filloi ti sfidoje të gjithë luftëtarët dhe personalitete për rreth Sulltan Muratit. Ai Skifi kerkonte nga të pranishmit që të dalin prrej tyre dy veta në fushë të Arenes tërsishtë  të zhveshur, të armatosur vetëm më thikë në një rreth aqë të ngusht sa qe dilet vetëm më fitore.

Këtë propozim të Skitit aqë të egërsuar as një turk nuk ishte i zoti ti përgjigjet, edhepse Sulltani kishte ofruar terheçje të një shperblimi te madh për fitimtarin, mirëpo asnjëri nuk lëvizte. Në anën tjetër Skifi vijonte të kercente më provokimet e tij në Arenën perplotë spektator, i trimëruar nga suksesi i tij që askush nuk guxonte të matej më te, për një çast Skenderbeu doli në Arenë dhe iu versul pa armë fare barbarit Skif,  duke ia kapur më doren e tij të majtë  krahun e djathtë të Skitit që mbante thikën dhe ia drejton atij në fytë dhe e len në tokë të vdekur Skifin !

E tërë Arena ishte ngritur në këmbë,  duke lëshuar klithje e brohoritje në shenjë guximi dhe admirimi për ngadhnjyesin. Skenderbeu pastaj ia kput kokën Skifit gjigant dhe ia lëshon para këmbëve të Sulltan Muratit si trofe !

Herën tjetër, mirepo në një rast edhe më dinjëzor se ky, Skendebeu tregoi guximin e tij të njëjtë dhe pati të njejtën knaqësi. Këtë herë  ai e kishte shoqëruar Sulltanin në Prusa (Brusa) në Bithinië,  kur aty qfaqen dy kalorës të pasur Persanë,  ku njëri quhej Jahja e tjetri Zampa, vinin ti ofronin sherbimet e tyre Sulltanit duke deshmuar për trimerit e tyre dhe  ata i kerkuan Sulltanit që ti nxjerri dy trima nga njerzit e tij më të famshëm për një dyel, qoftë më heshta ose më shpata, aty në sheshin e qytetit të Brusës. Sulltani i pranoi lutjet e këtyre dy Persanve dhe u kthye kah Skenderbeu e  i thotê: " Pse, vonohesh o biri im, ty kurrë nuk të mungoi guximi, edhe çmimi i këtij triumfi të perket  ty,  shko pra edhe sot e shënoje rinin tënde krenare më krahun tënd të pa mposhtur !

Skenderbeu pranoi më knaqësikete propozim por më kushte që ai vetun t'iu dali perballë  te dy mercenarve Persanë,  të cilet duhej të sulmonin një nga një e jo  te dyt pernjehere Skenderbeun. Mënjeherë Skenderbeu i puthë kembët Sulltanit sipas traditÊs, merr armet e tij? kÊrcen mbi kali dhe hyn nÊ rrethin e perleshjes !

Së pari i afrohet Jahjaia,  hypur edhe ai në kali i cili kishte ngrehur heshten e tij të mprehët, atëherë Skenderbeu hypur në kali ndeshët më Jahjan në kalorim ku Persani ia ngul shtizën në mburojen e Skenderbeut. Jahja mundohej që më bishtin  e shtizës ta rrëxonte nga kali Skenderbeun por nuk ia arrin, dikur më mundim e terheq shtizën nga mburoja e Skenderbeut dhe më plotë fuqi Jahjaia e hedh në drejtim të Skenderbeut,  duke shënuar vetëm koken e tij,  por Skenderbeu largon kokën  më shpejtësi dhe i shpëton këtij sulmi. Tani Jahjaia  zbret nga kali, zbret në tokë mënjehere edhe Skenderbeu dhe i afrohet Jahjas,  qe të dy mbanin në dor shpatat. Mirëpo Zampsa, tjetri kundershtar i Skenderbeut, duke thyer konventen(marrveshjen) më vrap shalon kalin e tij në drejtim të Skenderbeut  më shtiz në dor,  mirëpo Skenderbeu, duke mos humbur fare kohën më këtë dredhi të kundershtarit të tij për ta denoncuar para publikut, ai ia fut shpaten e hekurit mu në fyt,  ku mënjehere bie  i vdekur para këmbëve të kalit të tij.

Kur e shef Jahjaia  shokun e tij të vdekur për tokë, lëshon një klithje të tmerrshme dhe vërsulët në drejtim të Skenderbeut hipur në kali. Shpata e Jahjas gati sa nuk e qellon kokën e Skenderbeut por më guximin e tij i perballon sulmet e kundershtarit Persan. Nga të dy anët ishin të barabart,  derisa dikur Skenderbeu më një te qelluar në qafë e godet Jahjan fuqishëm  sa që  tehu i shpatës  së tij  i shkon gati tëk kofshët, ashtu që kali i Jahjas e terhjekë trupin e të zotit të tij të pergjakur i cili pas disa qastesh rrokullisët për tokë pa shpirtë.

I knaqur nga keto eksplorime gjithnjë më fitore të një Gladiatori të famshem, Sulltan Murati e merrte gjithnje pas veti Skenderbeun, në të gjitha fushatat e reja. Ishin së bahku edhe në rrethimin e Pruses, të Nikomedisë dhe te Otresë.

Ne sulmin e kesaj te fundit, pra në Otre, Gjergji u sul i vetëm, hypur mbi muret e kesaj keshtjelles, nguli flamurin e Sulltanit dhe ashtu i vetmuar hyri mbrenda. Mirëpo kur e panë banorët e rrethuar këtë hero qe luftonte me nje trimeri të rrallë, një djalosh më flokët kaçurrela që mbante shpaten në dor, atyre iu kujtua komandanti i dikurshëm legjendar, Aleksandri i Madh !  Te gjithë përnjëhere ran për tokë të gjunjezuar dhe iu dorzuan më thirrjet Aleksander, Aleksander !

Dikur në Indi, siper lumit Gangë, në rrethim të qytetit Oksidrakë,  që sot është në territorin e quajtur Utçe, në mbretrin e Lahorës, dikur njësoj gati se në të njejtat rrethana e kishte dhënë këtë shembull  heroik edhe komandanti Maqedon,  Aleksandri i Madh,  gati  dy  mij  vite  mê parë. 

Pershtati Dardan Leka=Kreksi; "Historia e Skenderbeut"  nga  autori;  Camille Paganelle

                                                Pjesa II-të

Nga Azija e Vogël Sulltani e dergon në pjesen e Europes gjeneralin e tij të ri tani të  quajtur  Skenderbeg.

Qe nga këtu fillon për Skenderbeun një seri e terë e sprovave, një luftë e pa dhimbshme në mes të besimit të tij fetar dhe të detyrës së  gjeneralit. Se, derisa luftonte atje në Azi te Vogël kundër disa kryengritësve musliman, asnjëherë nuk e kishte ndalur turrin,  nuk ishte i i penguar nga mbrendsija e shpirtit të tij fare, mirepo tani perseri i kthyer ne mesin e krishterve, edhe pse ishin kundershtar te tij, zermra i shqyhej ne dysh dhe kishte nevoje te shkoje per te konsulltuar Zotin e te parve te tij. Si ta mbroje nderin e tij pa derdhur gjakun ne mesin e krishterve dhe si ti shpetoje edhe ushtaret e tij qe i komandonte pa u demtuar ? Kishte zgjedhur më ne fund qe kundershtaret krishtere te mos i afroheshin, te mos e ngacmonin dhe te evitonin ne perleshje, ti iknin ushtrisë se tij, ku nganjehere Skenderbeu i kshillonte te mos iu perballshin kur e shifte se ishte me i fortë me epersi ushtarake. Qellimi i tij ishte ruajtja e nderit te ushtrisë se tij dhe kete konvikcion do ta mbroje me forcen e krahve te tij deri ne vdekje. Nganjehere Skenderbeu dinte se si ti largoje krishteret duke provokuar incidente te lloj llojshme vetem se te shpetoje krishteret, nese nuk kishte tjeter mundesi atehere i nxinte gjalle si rob lufte dhe i mbante nene kujdesin me te mirë, kujdesej edhe per lirimin e tyre. Per here te parë ne provencat krishtiane banoret e tyre e uronin nje gjeneral turk. Ne mesin e te gjithe gjeneralve te Muratit, asnjë nuk kishte më shumë vullnetar se Skenderbeu nene flamujt e tij dhe emri i tij tingllonte ne gjuhet e te gjithe botes krishtere ne tere ballkanin, i dashtur tek ushtria por edhe jo nga te gjithe gjeneralet qe e gjelozonin dhe i benin intriga.

Nga pamja e jashtme Skenderbeu i kishte poashtu te gjitha aftesit e tija per te komanduar, kishte një shtat te lartë, syt shqiponj, gjoksin e gjërë, hijen e një bujari ne hecje, një mustaqe e zezë dhe e hollë i shkonte deri tek buzet, dimer apo verë, krahu i tij i djathtë ishte i zhveshur ne fushë beteja, ishte knaqesi te shifje ne akcione te tilla, kishte nje energji morali te pa zbutur, një shendet si hekuri, nje bujari te lakmueshme, keshtu ishte Skenderbeu kur i vdes babai i tij në Krujë. Sikur mos te kishte ndodhur asgjë, Sulltan Murati menjehere e emerton si guvernator te Krujes kapitenin Sevali, sikur te ishte princi trashigimtar i kastriotve e jo Skenderbeu. Mbrenda disa ditëve Krija dhe te gjitha qytetet e provencat e Gjon Kastriotit kishin rënë nen sundimin osman, pa kurrfare veshtersije, pa asnje shenje rezistence. Mos ndoshta njerzit e dinin se te kater bijt e Gjonit qe ishin pengje nene dorene e forte te Muratit, po qe se revoltoheshin ata do te vriteshin ? Mirepo prej vitesh tre bijt e Gjonit kishin ndrrua jetë, vetem Wojsava dhe Marica jetonin diku ne skajin e Emantisë.

Kishte mbetur vetem Gjergji, mirpo ne kete situat Murati, qfare ane duhej te merrte ndaj idolit te ushtrisë se tij ? A mos e kishte Murati te vetmin gjeneral te aftë per ti realizuar planet e tij per pushtimet e tij te metejshme ? Nga ana tjeter, si guxonte te llogariste ne te birin e Gjon Kastriotit te cilin e kishte shkarkuar nga trashegimsija paternele qe i takonte atij, qe e kishte shkoqur nga besimi i tij ne atdheun, a mos duhej qe ta largoje diku largë nene mbikqyrje e percjellje ? Mbi te gjitha, para se te merrte ndonjë zgjedhje te duhur, Sulltan Murati donte ta shifte personalishte Skenderbeun ne sy, te diktonte fshehurazi mendimet e tij, te degjoje zerin e tij te fliksuar, te diktoje ndo nje eventuel ambiconi te tij. I ftuar ne pallatin e sulltanit, Epiroti per as nje çast nuk tregonte ndonjë merzi rrethë ketij takimi. Pasi qe i shprehu ngushllimet e tij ne kujtesen e Gjonit dhe vdekjen e bijve te tij, Murati i kishte bere me dije Skenderbeut mundesin e kthimit te tij një ditë ne pronat e babait te tij, se paku ti merrte disa vende kyqe qe i posedonte i ati i tij. " Per te ju thene te verteten, kisha preferuar te ju ruaj pran meje edhe per një kohë, per ti perfunduar se bashku disa projekte dhe te dalim fitimtar ne keto luftëra; si kthim, do keni famen, thesaret dhe te gjitha do jene suksese per ty sipas zgjedhjeve tuaja" Skenderbeu duke ditur fatin e vllezerve te tij, edhe pse nuk i dinte rrethanat e vdekjes se tyre, një fund i parakohëshem mirpo natyrel, shpirti i Muratit vetem ai e dinte... Mirepo ne syt e shqiptarit, ky mister fshifte krimin. Ne keto momente ndoshta Skenderbeu ndiente hakmarrje per vlalzerit e tij, per kthimin ne atëdhe. "Vllëzerit e mi, babai im më nuk jane ne ketë botë, per mua e tere rinia ka bredhur largë atëdheut, largë familjes. Deri sot vetem madheshtija juaj me ka ofruar atdhe dhe familje. Deri ne kete ditë une kam njohur vetem luften. Me jepni pra fushë beteja tjera se vetem aty është ardhmeria ime, dhe çfardo abicje tjeter per mua pra më është e panjohur "

Athua Murati besonte ne siqeritetin e fjalve te Skenderbeut ? Mund te dyshojmi. Mirpo ishte dita e para nisjes se një ekspedite te rendesishme, nuk donte te huqi kete rast, mandej shtrohet edhe pytja tjeter se ndoshta Murati me te vertete e donte me zemer kete djalosh te ri ri qe e kishte rritur pran tij me plote kujdesin e duhur. Murati nuk kishte per momentin asnje prove dyshimi per besnikerin e Skenderbeut ndaj tij, perveqese raporteve te disa gjeneralve tjere qe ia terhiqnin vemendjen sulltanit. Murati e evitonte kete skandal qe qe ziheshin nga intrigat e pallatit dhe deri ne ushtrin e tij, nuk donte kurresesi ta humbaste gjeneralin e tij te famshem. Me në fund sulltan Murati zgjodhi si menyren me te mirë dhe te volotshem, per një mision në Misië ia besoj komanden Skenderbeut per te luftuar kunder Despotit serbë Gjorgj te dinastis së Brankoviçve.

Kjo Misia dikur shtrihej nga Danubi e deri ne malet e Sharrit, ne perendim kufizohej me Rashken, ne lindje me Bullgarine, ne jug me Shqiperinë. Ne vitin 1151 Mesia, pra Kosova, pushtohet nga tirani Qudommillë qe pastaj ne shekullin XIV -të forcohet ne nje perandori nene Dushanin, gati deri 35 vjete para betejes se famshme ne kete vendë, u nda pas pushtimit turkë e tere Mesia, nga Danubi deri ne alpet e Sharrit, e ndajten ne "livadie"=sanxhake; beogradi, smedereva, novi pazari dhe krushevci. E perbenin popullsia mese, dardane, skordiske, pikenset dhe disa fise sllave e fine. E pushtuar terësishtë nga Augusti ne shekullin e parë, u nda ne dy provinca. Mesija e parë apo Superiore, dhe Mesia e dytë apo e quajtur edhe Mesia e mbrendshme qe sot(1855) eshte e ndar ne mes te Bosnjes, Serbisë dhe Bullgarisë se sotme.

Nese Skenderbeu adhurohej nga ushtaret e tere ushtrisë osmane, nuk ishte e njejta gjë me pashalalret rrethë Muratit te cilet gjaluzonin ne keto kohera me komplote e intriga kunder gjeneralit te shquar Shqiptar. Me se miri per t'iu ikur ktyre dyshimeve qe tjeret dyshonin ne sinqeritetin e Skenderbeut dhe per te dhene provat e tija si asnje here më parë, Skenderbeu luftoi kunder despotit serbë më një ashpersi te tmerrshme dhe disa here Skenderbeu kthehej fitimtar ne Andrianopojë me dhurata te pasura per sulltanin nga keto ekspedita në viset e Mesisë. Me ne fund Skenderbeu ia shkatrroi te gjitha qytetet dhe keshtjellat despotit serbë, i pushtoi ato dhe despotin e largoi nga Mesia (Kosova) i cili mezi arriti gjallë te strehohej ne Hungari. keto vise tani me ran te gjitha ne dor te osmanve. Mirepo gëzimi i sulltanit nuk ishte pa mjegull. Skenderbeu edhe ketu doli fitimtar, ashtu si e donte Murati, duke hedhur poshtë rastin e volitshem te kthimit te Skenderbeut në Krujë. Armiqet e mbrendshem te pallatit qe e rrethonin Muratin i shtonin turniret ne Andrianopojë me qellim qe mos ndoshta Skenderbeu ne keto dule qe i lakmonte, do te gjeje vdekjen nje dite nga ndonjë gladiator i huaj ne keto luftme te pergjakshme do ti shliroje nga ky rival i madh. Heret a vonë pra Skenderbeu e parashifte ketë tragjedi, duhej sa më parë te çlirohej nga zigjiret qe e mbanin lidhur nga Murati. I deshpruar nga kjo pabesi dhe nga kjo gjelozi Skenderbeut tani i mbetej vetem se edeh nje rast i vetem qe nuk duhej ta humbaste më, kthimin sa më parë ne Krujë. Shpirti i tij ishte i ngushtuar në një etje per liri, sytë e tij ktheheshin pa nderpre kah e dashura Shqiperi, i mungonte ajri i atyre maleve shqiptare, i mungonte lutja ne gjuhen e te parve te tij, Zotit i lutj ditë e natë qe t'ia japi elanin e një guximi te ri drejtë lirisë per te shpetuar nga kjo robëri. Qe kur i kishte vdekur babai, disa bujar te njohur shqiptar e kishin takuar fshehurazi Skenderbeun. Te gjithë e ftonin qe te kthehej në atedhe, per pamvarsi, per liri, emri i tij ishte bere simbol i lirisê i shpetimit kombtar. "vetem më te degjuar zërin tuaj, e tere Shqiperia do ngrihet si një"

Perseri despoti serbë Brankoviçi kishte mbledhur një ushtri dhe ishte kthyer ne Mesi (kosovë)i kishte larguar te gjitha garnizonet turke. Murati kishte vendosur qe kete here ta shoqeronte Skenderbeun ne kete eksedite ndeshkuese ndaj despotit deh vetem me te degjuar despoti serbe qe Skenderbeu dhe Murati po iu afroheshin ushtrise se tij, ai menjehere largohet dhe ike perseri pertej danubit ne Hungari. Edhe këte here sulltani e shperblen Skenderbeun per vlerat e tij ne kete fushatë por as kete here Skenderbeut nuk i erdhi ora e duhur per tu kthyer ne Krujë.

Vlera origjinale Heroizmi i Skenderbeut, pjesa III-të Ne këtë kohë Eugjeni IV qe mbante fronin e pontifikatit me qka jeta e tij ishte aqë e vreret u njoft si humanist vetem ne oret e fundit e shifte serbin ne dor te turqve dhe kerkonte nga Hungaria ndihmë Mirepo vjen ne anen tjeter papritmas vdekja e Albertit te Austrisë ne vitin 1439, qe ishte edhe mbret i Hungaris, i kishte ven ne dilem hungarezet.te cilet e ndjenin nevojen e duhur per t'ia prerë rrugen turqve me çdo kushtë... Mirepo hungarezet syt i kishin kthyer kah Vladisllasi VI, mbret i Polonisë, ku se shpejti ia dhuruan edhe kuroren hungareze mbi kokë dhe u emrua mbret i Polonisë e i Hungarisê ne vitin 1440. Ne anen tjeter Hunidi i cili njihej si mur mbrojtes kunder ottomanve kishte vene shpatene tij ne peshore ne mbeshtetje te mbretit Vladislas dhe per kete sherbim mbreti e emron Huniadin me titullin vojvod i Transilvanisë. Menjehere posa emrohet Vladislasi mbret i ri i hungarezve Papa Eugen IV shpejton kardinalin Gjiuliano Cezarini qe te luste mbretin per ti dalur ne ndihmë despotit serbë. Pa humbur kohë Vladislasi kerkon ndihmë pran Kaloresve te Urdhrit Teutonikë mirepo keta rrefuzojne kategorikishtë qe te marrin pjese ne kete lufte kunder osmanve, kurse nga ana e Valakisë deh Polonia ishte i lumtur me keta sepse kishte marrur pergjegjeje pozitive, keta i dalin ne ndihme mbretit me nje ushtri te madhe dhe te mirembajtur per nje periudh 6 mujshe me shpenzimet e tyre. ketyre trupave vjen dhe i shtohet nje numer i konsiderueshem edhe i vullnetarve gjermanë. Martesa e Hunidit ne vitin 1421 me Elizabeten, vajzen e perandorit Sigismund, Haubsburgeve iu mundesohet e drejta mbi mbreterin e Bohemit dhe Hungarisë. Ne armet e Korvineve, pra Huniadit ishte shenja e një Korbi=Korvine ? ku sqepi ishte i rrethuar me nje ngjyre floriri. Pra me kete ushtri te madhe Vladislasi kalon Danubin dhe sulet ne Bulgarin e sotme qe ishte e pushtuar nga osmanet, sulmon Sofian qe quhej Ulpia apo Sardika trake, qe pastaj bulgaret e quajten Trialdika te themeluar nga Justiniani ne mes dy lummejve Nishaves dhe Iskres=Oesusit.... Sulltan Murati II kishte mbajtur me se 7 muaj ne rrethim Beogradin dhe me ne fund vendos te terhiqet. Hunidi kishte qene aty si mbrojtes me ushtrin e tij, kete e dinte sulltani ! Mirepo kete here me te degjuar Murati se ushtria hungareze kishte sulmuar Sardiken (Sofia) ai mbledh nje ushtri prej 80 000 trupave dhe drejtohet per te penguar trupat krishtere te hyjne në Mesie=kosovë(perfshirë bullgarin aktuale )qe synonin ti dilnin krahë despotit serbë..., por ne te njejten kohë Murati i ndan 25 luftetar nga forcat e tij dhe i dergon ne sulm kunder hungarezëve ne anen e djathtë te lumit Morava nen komanden e Skenderbeut dhe Karam bej, Pasha i Rumelisë, perballe tyre ushtria e Huniadit zente vend me 35 000 trupa, kurse Murati vinte mbrapa Skenderbeut duke e percjelle me ushtrin e tij te madhe. Ketu Huniadi e vren kundershtarin e tij Skenderbeun me trupat e tij pertej Moraves dhe nuk i dihet se per çfare arsye kthehet mbrapa ne kampin e mbretit Vladislas dhe e lajmron ate per dispozicionet e ketyre luftetarve nene komandene Skenderbeut. Mos ndoshta ketu lind dyshimi tek nje pakt te fshehur ne mes Hunidait dhe Skendebeut ? Asnjera pale nuk sulmon tjetren, rrinin gati keshtu per nje kohe pa e sulmuar nejri tjetrin...dhe me ne fund Hunidi e ka rrugen te hapur, Sulmi i pergjithshem i ushtrise hungareze vinte e behej i pa shmangshem nga çasti ne çast... Kete here Skenderbeu e vren se momenti kishte ardhur ! Para perleshjes me ushtrin e Hunijadit Skenderbeu i fton ne tenden e tij luftetaret me te besuar, nder ta edhe nipin e tij, Hamzain, qe sipas disa historianve ishte djali i motres se Skenderbeut kurse disa te tjere e thojne se ishte djali i Reposhit, keshtu me te besuarit e tij Skenderbeu ua tregon planin e kthimit te tij ne Atdhe, te gjithe betohen se do kthehen ne Shqiperi te gjallë ose te vdekur. Posa dalin luftetaret shqiptar nga tenda kur menjehere Huniadi jep urdher per sulm mbi ushtrine turke. Ne anen tjeter ushtaret turq kishin mbetur te habitur, te shtangur kur e shofin Skenderbeun per here te parë duke u zbrapthur, terhiqej me trupat e tij, kur e pa kete spektakel pasha i Rumelisë se si terhiqeshin luftetaret e Skenderbeut ai tmerrohet dhe se shpejti e tere ushtria e tij shpartalalhet para Huniadit, me vone deshmojne per kete humbje 4000 roberit e luftes dhe kerdin qe kishte bere ushtria hungareze mbi turqit. Karam Bej, pra Pasha i Rumelise mezi kishte arrijtur ta shpetoje koken e tij duke iu falenderuar vrapit te kalit te shpejtë. Momenti pra kishte ardhur ne vjeshte te vitit 1443, Skenderbeu kishte kapur ne ikje Reis Efendiun e Muratit, personin me te fuqishem pas Sulltanit i cili mbante vulat e perandoris ne emer te sulltanit me vete, ne rast te ndonje marveshje me krishtienet, keshtu pra Skenderbeu ia ve prangat dhe e detyrron ate qe t'ia shkruaj një leter sunduesit te Krujes, duke ia diktuar me keto fjalë;" Ti dorzohet Kruja komandantit Skenderbe" me urdher te Muratit II. dhe te vendoset ne vend te tij Skenderbeu... Me se 300 kalores i bashkohen Skenderbeut, gati te gjithe shqiptar, njerez te zemres e te beses, ditene 7-të me ne fund arrijne ne Diber te Madhe. Kruja me tani ishte etapa e dytë. Aty ne diber mbledh trima e vullnetar te tjerë, ne çdo vend strategjikë ve roje te besushme dhe i veshur me një kostum si te një udhtari te rendomet Skenderbeu i afrohet Krujes. Per te qen plani i tij edhe me i besueshem, Skenderbeu zgjodhi Hamzain, qe e fliste gjuhen turke si një turk dhe me mirë, dhe nje luftetar tjeter qe te hyjn para se te bie nata ne qytete dhe ta lajmrojne guvernatorin e krujes qe se shpejti do vjen Skenderbeu, guvernator i posazgjedhur nga Sulltani.... 

                                              Pjesa e IV-të

Guvernartori turk bie i vdekur nder te paret, se shpejti kudo ne keshtjellë te Krujes rrjedhte gjaku i armikut, nder ta nuk duhej llogaritur edeh ata qe kalonin nga gjumi ne vdekje ne kete mesnat, disa te tjerë kerkonin shpetim duke tentuar te marrin arratin mirëpo çdo dalje ishte mbyllur per ta, atehere ose rezistonin ose te dorzoheshin, i prenin pa dhimt fare, asgjë nuk i mbronte ata, as lutjet e tyre as plaget e as shenjtetija e kishes. Te uritur për hakmarrje kryengritesit shqipetar knaqeshin me ulerimat e viktimave te tyre. Më në fund disa turq qe i kishin humbur te gjitha shpresat perulen para kembve te Skenderbeut i cili me shpaten ne dor, si komandant dhe ushtar urdheronte dhe ekzekutonte; keta turq iu luten Skenderbeut t'ua shpetonte jeten ! Keto lutje e preken Skenderbeun aqë shumë sa qe mezi ua shpeton jeten nga te tjeret qe u ziheshin mes tyre si pas një gjahu... Skenderbeu i shpeton dhe iu thot se do ta shofin per neser se si do veprohet me keta ushtar turq.

Te nesermen, heret ne mengjes, Skenderbeu shpalle me zerin e buris ne keshtjellen e tij urdherin, se; " Jeta t'iu falet te gjithë myslimanve te cilet perqafojn fen krishtere te vij para tij pa arme" ! Dhe perveq ksaj, "keta mysliman te krishteruar duhej te merrnin pjesë si çdo banor tjeter i barabart me te tjeret ne fonkcionet dhe dinjitetin e detyrave publike" kurse atyre qe kundershtonin iu ipte denimi më i rreptë, duke u sjellur ndaj tyre ne kundershtim me te drejtat e ngadhnjyesit. Ne mesjet pra ishte tradit gjdokundi, "ndrroje fen nese don ta shpetosh jeten" qe per ne sot duken si tradita barbare apo te pa besueshme, kemi shembuj perplote pastaj shekuj me vonë mu ne kohen e civilizimit europian, edhe ne mesin e te krishterve mes tyre hasim ne skena te tilla drama te ngjajshme dhe te pafalshme, ne mes protestanteve ne nje ane dhe katolikve ne anen tjeter ! Pra ne kete rast, para Skenderbeut vetem një pakic e vogël e turqve pranua krishterimin ndersa pjesa tjeter e turqve qe rrefyzuan moren vrapin per te shpetuar por u masakrruan gati te gjithë, ata qe arriten edhe njëhere te shpetonin gjallë ketij ekzekutimi, vinin perseri t'iu lusnin Skenderbeut qe t'ua fali jeten ! Megjithate pas ketyre lutjeve Skenderbeu ua fali jeten dhe i liroi nga qyteti i Krujes, mirëpo krejt pak prej tyre shpetuan sepse ne dalje te krujes keta perseri u sulmuan nga fshatarët, vetem pakë prej tyre mezi shpetuan.

Kurse pjesa tjeter e turqve qe pranuan krishterimin dhe u baptizuan aty ne vend, i mbuluan me brohoritje dhe i pranuan me knaqesi ne mesin e tyre dhe qyteti i Krujes e kremtoi ketë festim si evenment publik dhe madheshtor teper te rendesishem me gezim e hare !

Pasi qe u çlirua nga roberia qyteti i Krujes, shenjat e simbolet me gjysemhënë u shkoqen, armet e ushtris se sulalltanit u thyen copë me copë, çdo gjurm e sundimit turk u zhduk ! Keshtu pra qeverisja e vjeter e krujes rimori formen e dikurshme dhe te nesermen ne mengjes u ngrit flamuri i shtetit te lirë shqiptar me shqiponjen dy krenshe, ne ngjyrat kuq e zi !

                            

                                                          *********

Nga Azija e Vogël Sulltani e dergon në pjesen e Europes gjeneralin e tij te ri. ketu fillon për Skenderbeun një seri e terë e sprovave, një luftë e pa dhimbshme ne mes te besimit te tij fetar dhe te detyres se gjeneralit. Se, derisa luftonte atje ne Azi te Vogël kunder disa kryengrites musliman, asnjehere nuk e kishte ndalur turrin, nuk ishte i i penguar nga mbrendsija e shpirtit te tij fare, mirepo tani perseri i kthyer ne mesin e krishterve, edhe pse ishin kundershtar te tij, zermra i shqyhej ne dysh dhe kishte nevoje te shkoje per te konsulltuar Zotin e te parve te tij. Si ta mbroje nderin e tij pa derdhur gjakun ne mesin e krishterve dhe si ti shpetoje edhe ushtaret e tij qe i komandonte pa u demtuar ? Kishte zgjedhur më ne fund qe kundershtaret krishtere te mos i afroheshin, te mos e ngacmonin dhe te evitonin ne perleshje, ti iknin ushtrisë se tij, ku nganjehere Skenderbeu i kshillonte te mos iu perballshin kur e shifte se ishte me i fortë me epersi ushtarake. Qellimi i tij ishte ruajtja e nderit te ushtrisë se tij dhe kete konvikcion do ta mbroje me forcen e krahve te tij deri ne vdekje. Nganjehere Skenderbeu dinte se si ti largoje krishteret duke provokuar incidente te lloj llojshme vetem se te shpetoje krishteret, nese nuk kishte tjeter mundesi atehere i nxinte gjalle si rob lufte dhe i mbante nene kujdesin me te mirë, kujdesej edhe per lirimin e tyre. Per here te parë ne provencat krishtiane banoret e tyre e uronin nje gjeneral turk. Ne mesin e te gjithe gjeneralve te Muratit, asnjë nuk kishte më shumë vullnetar se Skenderbeu nene flamujt e tij dhe emri i tij tingllonte ne gjuhet e te gjithe botes krishtere ne tere ballkanin, i dashtur tek ushtria por edhe jo nga te gjithe gjeneralet qe e gjelozonin dhe i benin intriga.

Nga pamja e jashtme Skenderbeu i kishte poashtu te gjitha aftesit e tija per te komanduar, kishte një shtat te lartë, syt shqiponj, gjoksin e gjërë, hijen e një bujari ne hecje, një mustaqe e zezë dhe e hollë i shkonte deri tek buzet, dimer apo verë, krahu i tij i djathtë ishte i zhveshur ne fushë beteja, ishte knaqesi te shifje ne akcione te tilla, kishte nje energji morali te pa zbutur, një shendet si hekuri, nje bujari te lakmueshme, keshtu ishte Skenderbeu kur i vdes babai i tij në Krujë. Sikur mos te kishte ndodhur asgjë, Sulltan Murati menjehere e emerton si guvernator te Krujes kapitenin Sevali, sikur te ishte princi trashigimtar i kastriotve e jo Skenderbeu. Mbrenda disa ditëve Krija dhe te gjitha qytetet e provencat e Gjon Kastriotit kishin rënë nen sundimin osman, pa kurrfare veshtersije, pa asnje shenje rezistence. Mos ndoshta njerzit e dinin se te kater bijt e Gjonit qe ishin pengje nene dorene e forte te Muratit, po qe se revoltoheshin ata do te vriteshin ? Mirepo prej vitesh tre bijt e Gjonit kishin ndrrua jetë, vetem Wojsava dhe Marica jetonin diku ne skajin e Emantisë.

Kishte mbetur vetem Gjergji, mirpo ne kete situat Murati, qfare ane duhej te merrte ndaj idolit te ushtrisë se tij ? A mos e kishte Murati te vetmin gjeneral te aftë per ti realizuar planet e tij per pushtimet e tij te metejshme ? Nga ana tjeter, si guxonte te llogariste ne te birin e Gjon Kastriotit te cilin e kishte shkarkuar nga trashegimsija paternele qe i takonte atij, qe e kishte shkoqur nga besimi i tij ne atdheun, a mos duhej qe ta largoje diku largë nene mbikqyrje e percjellje ? Mbi te gjitha, para se te merrte ndonjë zgjedhje te duhur, Sulltan Murati donte ta shifte personalishte Skenderbeun ne sy, te diktonte fshehurazi mendimet e tij, te degjoje zerin e tij te fliksuar, te diktoje ndo nje eventuel ambiconi te tij. I ftuar ne pallatin e sulltanit, Epiroti per as nje çast nuk tregonte ndonjë merzi rrethë ketij takimi. Pasi qe i shprehu ngushllimet e tij ne kujtesen e Gjonit dhe vdekjen e bijve te tij, Murati i kishte bere me dije Skenderbeut mundesin e kthimit te tij një ditë ne pronat e babait te tij, se paku ti merrte disa vende kyqe qe i posedonte i ati i tij. " Per te ju thene te verteten, kisha preferuar te ju ruaj pran meje edhe per një kohë, per ti perfunduar se bashku disa projekte dhe te dalim fitimtar ne keto luftëra; si kthim, do keni famen, thesaret dhe te gjitha do jene suksese per ty sipas zgjedhjeve tuaja" Skenderbeu duke ditur fatin e vllezerve te tij, edhe pse nuk i dinte rrethanat e vdekjes se tyre, një fund i parakohëshem mirpo natyrel, shpirti i Muratit vetem ai e dinte... Mirepo ne syt e shqiptarit, ky mister fshifte krimin. Ne keto momente ndoshta Skenderbeu ndiente hakmarrje per vlalzerit e tij, per kthimin ne atëdhe. "Vllëzerit e mi, babai im më nuk jane ne ketë botë, per mua e tere rinia ka bredhur largë atëdheut, largë familjes. Deri sot vetem madheshtija juaj me ka ofruar atdhe dhe familje. Deri ne kete ditë une kam njohur vetem luften. Me jepni pra fushë beteja tjera se vetem aty është ardhmeria ime, dhe çfardo abicje tjeter per mua pra më është e panjohur "

Athua Murati besonte ne siqeritetin e fjalve te Skenderbeut ? Mund te dyshojmi. Mirpo ishte dita e para nisjes se një ekspedite te rendesishme, nuk donte te huqi kete rast, mandej shtrohet edhe pytja tjeter se ndoshta Murati me te vertete e donte me zemer kete djalosh te ri ri qe e kishte rritur pran tij me plote kujdesin e duhur. Murati nuk kishte per momentin asnje prove dyshimi per besnikerin e Skenderbeut ndaj tij, perveqese raporteve te disa gjeneralve tjere qe ia terhiqnin vemendjen sulltanit. Murati e evitonte kete skandal qe qe ziheshin nga intrigat e pallatit dhe deri ne ushtrin e tij, nuk donte kurresesi ta humbaste gjeneralin e tij te famshem. Me në fund sulltan Murati zgjodhi si menyren me te mirë dhe te volotshem, per një mision në Misië ia besoj komanden Skenderbeut per te luftuar kunder Despotit serbë Gjorgj te dinastis së Brankoviçve.

Kjo Misia dikur shtrihej nga Danubi e deri ne malet e Sharrit, ne perendim kufizohej me Rashken, ne lindje me Bullgarine, ne jug me Shqiperinë. Ne vitin 1151 Mesia, pra Kosova, pushtohet nga tirani Qudommillë qe pastaj ne shekullin XIV -të forcohet ne nje perandori nene Dushanin, gati deri 35 vjete para betejes se famshme ne kete vendë, u nda pas pushtimit turkë e tere Mesia, nga Danubi deri ne alpet e Sharrit, e ndajten ne "livadie"=sanxhake; beogradi, smedereva, novi pazari dhe krushevci. E perbenin popullsia mese, dardane, skordiske, pikenset dhe disa fise sllave e fine. E pushtuar terësishtë nga Augusti ne shekullin e parë, u nda ne dy provinca. Mesija e parë apo Superiore, dhe Mesia e dytë apo e quajtur edhe Mesia e mbrendshme qe sot(1855) eshte e ndar ne mes te Bosnjes, Serbisë dhe Bullgarisë se sotme.

Nese Skenderbeu adhurohej nga ushtaret e tere ushtrisë osmane, nuk ishte e njejta gjë me pashalalret rrethë Muratit te cilet gjaluzonin ne keto kohera me komplote e intriga kunder gjeneralit te shquar Shqiptar. Me se miri per t'iu ikur ktyre dyshimeve qe tjeret dyshonin ne sinqeritetin e Skenderbeut dhe per te dhene provat e tija si asnje here më parë, Skenderbeu luftoi kunder despotit serbë më një ashpersi te tmerrshme dhe disa here Skenderbeu kthehej fitimtar ne Andrianopojë me dhurata te pasura per sulltanin nga keto ekspedita në viset e Mesisë. Me ne fund Skenderbeu ia shkatrroi te gjitha qytetet dhe keshtjellat despotit serbë, i pushtoi ato dhe despotin e largoi nga Mesia (Kosova) i cili mezi arriti gjallë te strehohej ne Hungari. keto vise tani me ran te gjitha ne dor te osmanve. Mirepo gëzimi i sulltanit nuk ishte pa mjegull. Skenderbeu edhe ketu doli fitimtar, ashtu si e donte Murati, duke hedhur poshtë rastin e volitshem te kthimit te Skenderbeut në Krujë. Armiqet e mbrendshem te pallatit qe e rrethonin Muratin i shtonin turniret ne Andrianopojë me qellim qe mos ndoshta Skenderbeu ne keto dule qe i lakmonte, do te gjeje vdekjen nje dite nga ndonjë gladiator i huaj ne keto luftme te pergjakshme do ti shliroje nga ky rival i madh. Heret a vonë pra Skenderbeu e parashifte ketë tragjedi, duhej sa më parë te çlirohej nga zigjiret qe e mbanin lidhur nga Murati. I deshpruar nga kjo pabesi dhe nga kjo gjelozi Skenderbeut tani i mbetej vetem se edeh nje rast i vetem qe nuk duhej ta humbaste më, kthimin sa më parë ne Krujë. Shpirti i tij ishte i ngushtuar në një etje per liri, sytë e tij ktheheshin pa nderpre kah e dashura Shqiperi, i mungonte ajri i atyre maleve shqiptare, i mungonte lutja ne gjuhen e te parve te tij, Zotit i lutj ditë e natë qe t'ia japi elanin e një guximi te ri drejtë lirisë per te shpetuar nga kjo robëri. Qe kur i kishte vdekur babai, disa bujar te njohur shqiptar e kishin takuar fshehurazi Skenderbeun. Te gjithë e ftonin qe te kthehej në atedhe, per pamvarsi, per liri, emri i tij ishte bere simbol i lirisê i shpetimit kombtar. "vetem më te degjuar zërin tuaj, e tere Shqiperia do ngrihet si një"

Perseri despoti serbë Brankoviçi kishte mbledhur një ushtri dhe ishte kthyer ne Mesi (kosovë)i kishte larguar te gjitha garnizonet turke. Murati kishte vendosur qe kete here ta shoqeronte Skenderbeun ne kete eksedite ndeshkuese ndaj despotit deh vetem me te degjuar despoti serbe qe Skenderbeu dhe Murati po iu afroheshin ushtrise se tij, ai menjehere largohet dhe ike perseri pertej danubit ne Hungari. Edhe këte here sulltani e shperblen Skenderbeun per vlerat e tij ne kete fushatë por as kete here Skenderbeut nuk i erdhi ora e duhur per tu kthyer ne Krujë.

                                                  Pjesa III-të

Ne këtë kohë Eugjeni IV qe mbante fronin e pontifikatit me qka jeta e tij ishte aqë e vreret u njoft si humanist vetem ne oret e fundit e shifte serbin ne dor te turqve deh kerkonte nga Hungaria ndihmë Mirepo vjen ne anen tjeter papritmas vdekja e Albertit te Austrisë ne vitin 1439, qe ishte edhe mbret i Hungaris, i kishte ven ne dilem hungarezet.te cilet e ndjenin nevojen e duhur per t4ia prerë rrugen turqve me çdo kushtë... Mirepo hungarezet syt i kishin kthyer kah Vladisllasi VI, mbret i Polonisë, ku se shpejti ia dhuruan edhe kuroren hungareze mbi kokë dhe u emrua mbret i Polonisë e i Hungarisê ne vitin 1440. Ne anen tjeter Hunidi i cili njihej si mur mbrojtes kunder ottomanve kishte vene shpatene tij ne peshore ne mbeshtetje te mbretit Vladislas dhe per kete sherbim mbreti e emron Huniadin me titullin vojvod i Transilvanisë. Menjehere posa emrohet Vladislasi mbret i ri i hungarezve Papa Eugen IV shpejton kardinalin Gjiuliano Cezarini qe te luste mbretin per ti dalur ne ndihmë despotit serbë. Pa humbur kohë Vladislasi kerkon ndihmë pran Kaloresve te Urdhrit Teutonikë mirepo keta rrefuzojne kategorikishtë qe te marrin pjese ne kete lufte kunder osmanve, kurse nga ana e Valakisë deh Polonia ishte i lumtur me keta sepse kishte marrur pergjegjeje pozitive, keta i dalin ne ndihme mbretit me nje ushtri te madhe dhe te mirembajtur per nje periudh 6 mujshe me shpenzimet e tyre. ketyre trupave vjen dhe i shtohet nje numer i konsiderueshem edhe i vullnetarve gjermanë. Martesa e Huniadit ne vitin 1421 me Elizabeten, vajzen e perandorit Sigismund, Haubsburgeve iu mundesohet e drejta mbi mbreterin e Bohemit dhe Hungarisë. Ne armet e Korvineve, pra Huniadit ishte shenja e një Korbi=Korvine ? ku sqepi ishte i rrethuar me nje ngjyre floriri. Pra me kete ushtri te madhe Vladislasi kalon Danubin dhe sulet ne Bulgarin e sotme qe ishte e pushtuar nga osmanet, sulmon Sofian qe quhej Ulpia apo Sardika trake, qe pastaj bulgaret e quajten Trialdika te themeluar nga Justiniani ne mes dy lummejve Nishaves dhe Iskres=Oesusit.... Sulltan Murati II kishte mbajtur me se 7 muaj ne rrethim Beogradin dhe me ne fund vendos te terhiqet. Hunidi kishte qene aty si mbrojtes me ushtrin e tij, kete e dinte sulltani ! Mirepo kete here me te degjuar Murati se ushtria hungareze kishte sulmuar Sardiken (Sofia) ai mbledh nje ushtri prej 80 000 trupave dhe drejtohet per te penguar trupat krishtere te hyjne në Mesie=kosovë(perfshirë bullgarin aktuale )qe synonin ti dilnin krahë despotit serbë..., por ne te njejten kohë Murati i ndan 25 luftetar nga forcat e tij dhe i dergon ne sulm kunder hungarezëve ne anen e djathtë te lumit Morava nen komanden e Skenderbeut dhe Karam bej, Pasha i Rumelisë, perballe tyre ushtria e Huniadit zente vend me 35 000 trupa, kurse Murati vinte mbrapa Skenderbeut duke e percjelle me ushtrin e tij te madhe. Ketu Huniadi e vren kundershtarin e tij Skenderbeun me trupat e tij pertej Moraves dhe nuk i dihet se per çfare arsye kthehet mbrapa ne kampin e mbretit Vladislas dhe e lajmron ate per dispozicionet e ketyre luftetarve nene komandene Skenderbeut. Mos ndoshta ketu lind dyshimi tek nje pakt te fshehur ne mes Hunidait dhe Skendebeut ? Asnjera pale nuk sulmon tjetren, rrinin gati keshtu per nje kohe pa e sulmuar nejri tjetrin...dhe me ne fund Hunidi e ka rrugen te hapur, Sulmi i pergjithshem i ushtrise hungareze vinte e behej i pa shmangshem nga çasti ne çast... Kete here Skenderbeu e vren se momenti kishte ardhur ! Para perleshjes me ushtrin e Hunijadit Skenderbeu i fton ne tenden e tij luftetaret me te besuar, nder ta edhe nipin e tij, Hamzain, qe sipas disa historianve ishte djali i motres se Skenderbeut kurse disa te tjere e thojne se ishte djali i Reposhit, keshtu me te besuarit e tij Skenderbeu ua tregon planin e kthimit te tij ne Atdhe, te gjithe betohen se do kthehen ne Shqiperi te gjallë ose te vdekur. Posa dalin luftetaret shqiptar nga tenda kur menjehere Huniadi jep urdher per sulm mbi ushtrine turke. Ne anen tjeter ushtaret turq kishin mbetur te habitur, te shtangur kur e shofin Skenderbeun per here te parë duke u zbrapthur, terhiqej me trupat e tij, kur e pa kete spektakel pasha i Rumelisë se si terhiqeshin luftetaret e Skenderbeut ai tmerrohet dhe se shpejti e tere ushtria e tij shpartalalhet para Huniadit, me vone deshmojne per kete humbje 4000 roberit e luftes dhe kerdin qe kishte bere ushtria hungareze mbi turqit. Karam Bej, pra Pasha i Rumelise mezi kishte arrijtur ta shpetoje koken e tij duke iu falenderuar vrapit te kalit te shpejtë. Momenti pra kishte ardhur ne vjeshte te vitit 1443, Skenderbeu kishte kapur ne ikje Reis Efendiun e Muratit, personin me te fuqishem pas Sulltanit i cili mbante vulat e perandoris ne emer te sulltanit me vete, ne rast te ndonje marveshje me krishtienet, keshtu pra Skenderbeu ia ve prangat dhe e detyrron ate qe t'ia shkruaj një leter sunduesit te Krujes, duke ia diktuar me keto fjalë;" Ti dorzohet Kruja komandantit Skenderbe" me urdher te Muratit II. dhe te vendoset ne vend te tij Skenderbeu... Me se 300 kalores i bashkohen Skenderbeut, gati te gjithe shqiptar, njerez te zemres e te beses, ditene 7-të me ne fund arrijne ne Diber te Madhe. Kruja me tani ishte etapa e dytë. Aty ne diber mbledh trima e vullnetar te tjerë, ne çdo vend strategjikë ve roje te besushme dhe i veshur me një kostum si te një udhtari te rendomet Skenderbeu i afrohet Krujes. Per te qen plani i tij edhe me i besueshem, Skenderbeu zgjodhi Hamzain, qe e fliste gjuhen turke si një turk dhe me mirë, dhe nje luftetar tjeter qe te hyjn para se te bie nata ne qytete dhe ta lajmrojne guvernatorin e krujes qe se shpejti do vjen Skenderbeu, guvernator i posazgjedhur nga Sulltani....

                   

Letrat ne mes Skenderbeut dhe Muratit II

Amurat Ottomani, mbreti i turqeve dhe Perandori i Lindjes, nuk i dergon asnjë pershendetje Skenderbeut !

Nderimet dhe te mirat e mija si nje djalit tim te madh ne zemren time qe me ke percjellur, pra nuk do te te kursehen o Skenderbeg, nga njerzit me ingrat. Fjalet me mungojne qe t'ju flas ty, aqë eshte i madh krimi yt dhe mosrrespektimi qe ke ofenduar madherin time e gjithashtu dhe shpirtin tim, e pra, nuk po mundohem fare se çfare fjalesh te nxjerri per ty, po te themë, sherbetori imi... Se asnjë gjuhë tjeter me te ashper nuk do ua zbus zemren tuaj te nje krenari e arroganti nga natyra qe ti nuk meriton fjalë te buta qe kan tejkaluar egersiren; e per te permendur rastin ate ditë kur te eshte ngritur frenezia e komoditeteve tuaja dhe nderi i qytetarve tuaj ne anen e Hungarve kundër ushtrise sime, do isha i knaqur, sikur te ma kishin prekur plagen qe ndoshta nje dite zemra do ti harroje; qe tradhtit e tmerrshme dhe shembuj tjere me nje guxim te padhimbshem meritojne te mbyllen. Kam menduar megjithate teper vonë qe ti tregoje ndodhit; frigohem se ky largim i juaj do te ju rrexoje papritmas me tere ate fortunen tuaj mbretnore; dhe kur te deshirojsh te vish ne pranimin e atij gabimi aqë te madh, ku per tani, nuk do gjesh as një ilaç ne veprimet tuaja te mbrapshta. Mjaftë pra, me vjen keq per sjelljet tuaja; ti mjaftë e ke ngacmuar perandorin osmane me te pa drejte, dhe mjaft jam treguar i durueshem para nje gabimi te tillë ! Ti ke perfituar nga ushtria ime te me tradhtosh te Hungaret ? Presish ti te mos denohesh ne te gjitha ato qytete te Epirit qe i mbaj me marrveshje e kur ti ke vrarë garnizone te tera te ushtris sime ? Mendon ti se ke shpetuar nga ushtria e Ali Pashes qe e humbi me aqë thyerje e brutalitete para Hungarezve qe iu ndihmove, nen komanden tuaj, pastaj ke shkuar dhe ke larguar popullesine në Mesië(kosovë) te vjehrrit tim Brankoviç vetem pse ai nuk ju ka lejuar te kaloni atej ? Eja ne vete njehere keto ditë, pra mos prit sa te zgjohet zemrimi im edhe më i madh! Ruaju ti nga keto kryqezimet tuaja te lehta se do vijne te ju shpojnë apetitin tuaj te pa rregullt dhe te ju qoje deri te ajo pikë saqe sjellja jote te kthehet me e mjerueshme sa te kem edhe meshirë nga urrejtja juaj. Kojtohu ti njehere se paku disa ditë, kujtoji te mirat e mija, qe me keqardhje, me duhet ti permendi te mirat ndaj dikujt; qe eshte shume keq nga dikush te harrohen keto merita te se kaluares.

Po tani , ta lemi anash shendetin e shpirtit tuaj dhe pabesin qe ke tek profeti Muhamet, ne oborrin tim kush ishte me i dashuri per mua se sa ti ? Cili njeri, jo vetem nga te huajt, nga intmet dhe ata privat ishte me i pranueshem se ti ? Me qfare pritje dhe ushqim te mirë, qe kur ti u solle tek une gati ne femini, mora kujdesin qe t'ju mesoj e te ju edukoj zakone e diciplinë duke ua rritur pa nderprer virtytet tuja ne rritje nganjehere me shperblim e here me lutje dhe gjithehere ne çdo kohë i shkelqyer ne ushtri. Mirepo te kuptoj mirë, dashuria per Atdhe ka mallengjyer zemren, per te cilen po te ma kerkoje qe tua ktheja, a mos isha ai qe do ta rrefyzoja ? A te kujtohet, disa here ta kam premtuar këtë ? Ti ke dashur ta marrish me te keq se sa te prisje nje te mire prej meje. Mbaje pra  po deshe me deshiren e perendis dhe pa pelqimin tim.

Une te betohem se do ti fali ofendimet tuaja te se kalures, jo per meritat tuaja te tanishme që janë te pa vlefshme me kete urrejtje publike, mirepo me pelqen te kem kujtesen e dikurshme qe sa e sa te mira keni marrur prej meje se ne ty kam pare bujari dhe guxim kur ishe i imi. Sepse sherbimi juaj eshte i kahmotshem, gjithashtu sa ofendimi qe kam marrur Krujen dhe tokat e babait tuaj te cilat me te keq e mashtrim ti i more, ne ti lejojmi me kusht qe ti te na i kthejsh ato vende qe nuk ke te drejte fare, te cilat i kam fituar me arme dhe me virtytet e mija. Kushti tjeter eshte qe ti ti kthesh vjehrrit tim(serbë)pa afat te gjithë pasurin e plaqkitur në Misië(kosovë) dhe sa me shpejtë; nese nuk kthehet kjo pasuri do e paguani me para dhe tere jeten, eshte krim te sulmoni mikun tone, poashtu edhe nese ndihmoni armiqet tanë.

Me kete do te evitohet pergjithemone pamiqesija e turqve e nese do te kete vend, sipas deshires sime, as me pakë e as me shumë keshtu do te me duash me se miri(do te denohesh nga vete pakujdesija juaj) do te kerkosh patjeter vend gjykimin kur guximi juaj dhe paramendimet tuaja te më hiqen nga mendja, o hakmarres i obstinuar e i rafinuar.

Mjafte e ke rrafur fuqin time ! Ti e din se ç'fare force kam ne anen time. Per te perfunduar, te lutem, me shkruaj se paku, se cili është vendimi yt.

Me Haradinin, agentin tonë sekret dhe besnikë, lirishte mund te bisedosh nga i cili do te marresh njohuri tjera qe nuk kam dashur ti shpalosi ne kete leter. Lamtumirë, je i kshilluar mirë nga Andrinopja, më 15 Qerrshor 1444.

                 

Pasi qe kishte kryer disa ekspedita ne Azi te vogël(turqi ne regjionin eTmolisit) sulltani e dergon Skenderbeun si kapiten edhe ne Kosovë, Mesië, si duket, Skenderbeu donte ti ikte kurthave te Adranopojes se aty afer sulltanit mendonte jeta e tij do rrezikohej dhe ndoshta do e pesonte si vellezrit e tij e te vritej ? Pra ekskursionet e tija ne vendet ballkanike i mundesonin nje shpetimi dhe raste per te planifikuar ndoshta edhe kthimin e tij ne Krujë. Keshtu pra revoltat e njepasnjeshme ne Misië(kosovë) ate e gezonin, pra nderhynte kunder Despotit serbë i cili edhe pse ishte vjehrri i sulltanit, shpeshehere qonte krye por menjehere Skenderbeu e ulte ne vendë duke evituar edhe gjakederdhje. Ne nje rast Skenderbeu kishte organizuar edhe turnir afer Novobrdes ku luftetaret e dy kampeve kishin rastin qe te mateshin mes tyre me diciplina te ndryshme si ne mundje hedhje shtizashe e shigjeta por edhe dyluftime me kuaj me çka Skenderbeu evitonte gjakederdhjen e panevojshme. Ai kishte ndrruar taktiken e eger kur dikur luftonte si luan ne qytetet e azisë kunder kundershtarve te sulltanit, dhe krjte me nje metod ndryshe ne terrenet e ballkanit. Mirepo pas betejes se Nishit me luftetaret e tij kur braktis ushtrin e sulltanit, Skenderbeu tenton te kthehet permes kosoves ne Krujë mirepo Despoti serbë(despot= do thote zotshpije, gospodar qe ishte edhe term si vasal i sulltanit) tenton te pengoje kalimin e tij neper kosove atehere Skenderbeu hidherohet dhe i ve zjarrin disa keshtjellave serbe deri ne Rashkë poashtu e debone popullesine serbe neper male dhe merre me vete nje sasi te madhe ari qe i takonte despotit serbe...i cili menjehere ankohet tek dhendrri i tij sulltan Murati, dhe tani ky del ne mbeshtetje te despotit duke i shtruar kushte Skenderbeut se poqese nuk ia kthen kete pasuri despotit ai do e sulmonte.

  

Te lexojmi tani edhe letren tjeter derguar nga i biri i sulltan Muratit II-të ku shifet miqesja mes ketye dy personaliteteve qe nga feminija e tyre.

Letra e Sulltan Muhametit, derguar Skenderbeut

"Unë, Lartëmadherija, Emiri i Madh, Muhamet-Beg, i biri i Lartëmadherisë se tij Emirit te Madh Sulltan Murat-Begut (Muratit II*)"

Skenderbeut, princit te Shqiptarve e Epirotve, shendet !

"Unë nuk njoh, shumë i dashtuni Skenderbeg, miqësi më të lidheshme se ajo qe vjen nga miqësia e ngushtë; mbi te gjithat kur kjo lidhje është formuar që nga rinija, "si¨në mes neshë", atëhere që ishe pengë tek i ati imi dhe qe ne te dy jetonim së bashku si vllëzer.

Dhe kur mendoj per ato momente te kendsheme te feminisë sonë, kur më kujtohen sherbimet e tuaja të shkelqyera, për te gjitha qe ke bër per te famshmen shtepi te Otomanit, për ngritjen e perandorisë sonë, ju pergezoj dhe per te ju vertetuar me duket se eshte nje detyr perandorake.

Asgjë nuk do me ishte më e kendshme per mua, e marr Perendin deshmitar, vetem qe t'ju shof perseri dhe te knaqem nga prezenca juaj.

"Nese trupat e forcave te mija keto ditë kan guxuar te pushtojnë Shtet e tuja dhe te shtrojnë dhunim, unë s'jam pergjegjes; ato kane vepruar pa urdherin tim dhe fitoret tuaja mbi ta nuk me kane hidheruar fare.

"Mirëpo ta lëmi këtë, për te ardhur ne marredhenjet tona te vjetra; se një bashkim i shenjtë paqësor do te na pajtonte pergjithëmon.

"Pra, qe se si do te ishin bazat e aliances sonë; po te thëm, ta dini mirë se cilat jane pikat qe udhezohet paqa me keto kushte.

"Unë kerkoj qarkullim te lirë neper tokat tuaja "për trupat e mia, qe shkojne te luftojnë kunder Venedikasve; pastaj te me japish, peng, Gjonin birin tuaj, per te cilin do kujdesm "si per femiun tim; dhe me ne fund njerzit te mujne te bejne tregti lirishtë mes tyre.

"Nese ti pranon, eja, lirishtë tek une : pritja do jet e rangut madhor. "Po, mbi besimin dhe fjalen e suverenit, do te benim marreveshje te besushme me juve per nje paqe te pathyeshme; asnjhere më vendi yt nuk do shqetesohet as nga ushtria ime dhe nga tjeter kushi.

"Për te tjerat, nese keni ndonjë pytje per te bërë, apo per te "kthjellur dyshime, drejtohu me plotë besim, te derguarit tim Mustafas"

Dhënë në qytetin tonë perandorakë të Konstantinopojes "Më 6 Maj, 1461

Pershtatiur nga  Dardan Leka pë renesancen ilire 2009   

                                           Heroizmi i Skenderbeut

Letra e mbretit Vladislas  derguar Skenderbeut:

Vladisalasi, Mbreti i Polakëve e i Hungarisë i dergon letër Skenderbeut, Dukës së Shqipëtarve

Pas  shumë bredhjeve që perndia  e ka shty deri sot  këtë urim tonin të vonshëm, më  ne fund gëzohem sot për  ju  dhe  suksesin  e dyfishtë te fitores suaj qe  është  një sukses jo vetem  për  shtetin  tuaj  por edhe  per tere krishterimin, qe  mevitytet tuaja dhe pasionin tuaj te madh kjo mbeshtetje e juaja i ipet republikes krishtiane me bekimin e perndis dhe  vlerave tuaja. Sepse,  të ju them të vertetën, disfata  e kombit shqiptar ishte një plagë që ne na dhimbsej  gjithnjë dhe ankoheshim, njësoj pa fjalë tjera, kur Gjon Kastrioti, babai yt, Princ me merita të  medha, e i shtypur  nga Murati e i trishtuar nga kjo botë më fatet e ngrata, nuk pati mundësi tua le juve në dor skeptrin e trashegimnis, si  birit  të tij nen sundimin  e huaj. Perendis i pelqeu  qe pati një fëmi si ju aqë fatlum; tjetër  e mirë nuk i mbetej atij për ti dhuruar njerzimit, vetëm se të ju kishte  parë  për heren e fundit. Princ i kësaj botës, jeni i derguar në një çast fatal ku tani jo vetëm se tokat shqiptare dojenë te mbrojtura  por  edhe  do marrin formen e  dikurshme, të  drejten  dhe  imunitetin e popujve që iu ishin shkëputur mbretnisë së Maqedonisë nga rrembimi Osman.

Sepse  të  heshti për gjërat  që nga  fëminija juaj dhe kunder deshires suaj ju kan munduar rëndë por duke besuar dita më  ditë, ju keni marrur në mesin e barbarve një emër të Pavdekshem !

Nuk  ka gjë më të  shkelqyer se kjo fitorja  juaj që  më admirim të  madh kemi besuar qe ju do ta  fitonit duke  shpartalluar  Ali Pashen më forcat e tij.

Mirëpo, ô Skenderbeg, tani të ipet një rast tepër i madh dhe i famshëm që më ndihmen e Perendis e më një  kshillim të admirueshëm ju solli në këto çaste të duhura e të vështiranë mbrojtje  të krishterimit.Për ju është një rast i mirë që të hakmirreni kundër Sulltanit për padrejtsit e vjetra  e të reja që ua ka bërë juve dhe  gjithë shqiptarve,  por edhe të gjithë  dhunen qe ka bërë ndaj fès, nuk thëm  që e ka shuar; se sot njashtu edhe  ne jemi në  të njejtën gjendje si ju, por nuk është vonë që të  na ndihmoni më forcat tuaja fitimtare.

Keshtu janë  te pajtimit të gjithë princat e Hungarisë dhe të polonisë, si dhe gjithënjerizit e mirë.Juliani, kardinali i shën-Ëngjullit,  ju  lutet si dhe katolikë tjerë, të bëhemi roje krishtianedhe se ka  prane neve ketu ushtar te armatosur, tjetër gjë nukë presim vetëm shenjen tuaj.Këtë herë te sigurt, vetëm nëse ju  e rrefyzoni  këtë mundësi  qe falas perendia na e dergon, ne do fitojmi dhe perfundojmi këtë luftë e ti largojmi turqit nga  tokat e Europës qe ka kohë qe e pushtojnë.Nuk është nevoja më duket qe t'ju ngushtoj juve më këtë arsytim; qe po të mbrohet na sjellënderin  driten dhelirinë !

Te kunderten; ta  lëmi, nuk mundem te parashoh se çka do behet  ne te  ardhmen  me ne !

Si krishtian, na mungojnë keto detyrime ndaj  njëri tjetrit. Flaka na ka  marrur te gjithëve gati por asnjëri nuk mendon se do arrije edhe tek aji.

Shikojeni  sot se në ç'farë gjendje duken grekët, po triballet(serbët) dhe tani gjendja ime?

Se ç'farë Iliade do thoshin pastaj për ne, pas  te gjitha ketyre fjalëve  qe i kemi durua deri metani dhe ku rrezikohemi për çdo ditë ?

Kemi humbur princa te vlefshëm ne mbrojtje  te Hungarisë në keto  luftëra, ku  nganjëherenjë ushtri  etëra është  hdukur !Ka aqë shumë familje  në këtë mbretni  qe mbajnë zi, nëna e gra te  veshura me të zeza.Perpos  tyre kemi edhe princa tjerë te aleatve te te cilet  gjendja është  e njëjtë.Keshtuqë te pambrojtur vuajmi ne te  gjitha anet, prej te  njejtit armik !Sikurse ne vetë nuk dojmi te marrim frymë per të  rënë  viktim për të tjerët.

Nukë e veçoj ketu  vetëm Eugenin(papen) dhe Filipin e Burgonjës, të  gjithë mundohen  që ky samar te  mos na bie vetëm mbi shpinën tonë.Njëri ketu  na ka dergua Legatin e tij, kardinalin e shën-Ëngjullit më të gjithë kreret e tij dhe mendihma te medha. Duka i Bugonjës më anijet e tij ka arritur deri  në Galipolipengon me trimeri daljen e ushtrisë turke në Europë.Një tjetër shpres neve na vjen së shpejti, ndihma vullnetare e juaja si dhe vlerat tuaja na shtyn neve nga rrezikui pashmangshëm ku fati jonë i te gjithve na shtyn te veprojmi bashkërishtë.

Mbi të gjitha, e di qe askush nuk e injoron pa pershtatshmërin tuaj në këtë ekspeditë, ne lutemi mos te ju vonoje.

Ju siguroj qe kjo ndihmë do ju sjelli nder dhe ju lus që kjo marrveshje mos te bienë mendje të ndonjë të ligut,  te mbetet   për  tu ruajtur dinjiteti yn pergjithëmondhe do vijoje në të ardhmen për famen tuaj dhe arritjen deri në Madheshti !

Perendija ju ruajt !

Nga Buda, kryeqyteti yni, 4 Qershor 1444

Perktheu nga Laverdin, botim i vitit 1592  për =Renesancen=ilire=shqiptare= Dardan Leka  2010