=Heroizmi i Skenderbeut=
5 juillet 2014, 12:11
Heroizmi i Skenderbeut, Gladiatori i Fundit !
Për Skenderbeun thonë: ishte i madhësisë se madhe kishte bel të lartë,
shpatullat e gjëra, i fryrë nga gjoksi, këmbet e lehta, krenar dhe në
hecje teatral, qafa e tij ishte e gjërë dhe e gjatë, kreu i tij i
vogël, ballin e lartë, sytë ovale ngjyrë kafe më damarë te zjarrt e
ngjyrë gjaku, fytyra e tij e këndshëme si të një gruaje, flokët e tij të
natyrishme të zeza e të dredhura më kaçurrela në qafë, lëkurën e tij
më ngjyrë të bardhë dhe i pastër nga gjaku i tij i maleve ku ai lindi,
sytë e tij të butë dhe të guximshëm, pa sjellje e të patrembshëm, por
më një veprim të vogël rrahje të çerpikve, zëri i tij degjohej nga
një distancë e madhe, si barinjtë e vendit të tij që degjoheshin mes
tyre nga një luginë më njëri tjetërin. Ai fliste gjuhën shqipe, greke,
turke, arabe, italiane, pa dallim. Ai këndonte i shoqëruar më fyell
si Epirot në të gjitha këto gjuhë.
Skenderbeu shalonte mirë
mbi kalë, përdorte shpatën, harkun dhe topuzin, më mjeshtri
zhdervjellte shpaten, gjuante mirë më hark dhe shtizë, guximi i tij
hipur mbi kalë ishte i shkelqyer, pasioni tij ishte për të gjitha
lojrat e diciplinat e luftës, gëzimi i tij ishte gjithmonë kur
fitonte në turnire më luftëtar nga të gjitha anët.
Epiroti i ri Gjergj Kastrioti zotëronte gjuhët greke, turke, arabe, italiane, skllavone.
Skenderbeu posa kishte arritur moshen 18 vjeçare, i emruar
sanxhakbej i perandorisë në krye të pesë mij ushtarve kontrollonte
zonën e Tmolisit afër Izmirit. Trimerin e tij e shfrytëzon së shpejti në
këtë fushatë kah ai, së shpejti tërhiqen të gjithë sytë dhe pa zili
emocionuese mës ushtarve, ai mbulohej me lavdi në çdo luftë. Në një
votim unanim ushtria i dha atij suksesin e kësaj fushate. Në kthim,
Murati e ngarkoi ate më dhurata !
Atëherë Gjergjit
iu dha emri i ri; SkënderBeg, Zoti Aleksandër, që nga ky qast ky emër i
madh do të jetë i shtrenjtë për të gjithë Perandorin Osmane.
Shpërblime më të shkëlqyera nga luftëtari i ri sulltani shfrytzoi
rastin, më problemet e reja qe së shpejti shpërthyen në Azi,
Skënderbeu mori nën komandën e tij një ushtri me qëllim për të
mposhtur rrebelët e vëndit të rëndësishme dhe zona të mëdha që ende
ishin jashtë sundimit osman. Është shumë më rëndësi të permendim se,
në këto fusha ku Konstandini i Madh kishte mundur Liciniusin në vitin
324, ku në vitin 378 Valens mundi Gotët, fituesi i ri i ndjekur
nga një numër i të burgosurve të rrethuar më flamuj e parulla, pre
madhështore, Skenderbeu u kthye ngadhnjimtar në Adrianopojë !
Trupat e Skenderbeu ishin të freskëta, thuajse të paprekura, ashtu si ai kishte qenë në gjendje të këmbimit të tyre.
Në atë kohë, dhe veçanërisht në Lindje, baruti nuk kishte hyr ende në
kohë për të ndryshuar artin e luftës: i rezistonte ndonjë trimërie
personale, por forca fizike gjithmonë ka luajtur rolin kryesor në dramën
ushtarake, dhe sfida e përdorimit të njeriut ndaj njeriut ishte e
shpeshtë, si në Iliada dhe Odisea që sillte kohën si te ishte
Jeruzalemi i trimerive për këta heronjë që ofronin pamje të shpeshta në
keto anë nëpër Arena të Azisë së Vogël.
Këto duele
nuk bëheshin vetëm në kohën e luftës në mes të dy luftëtarëve të
armatosur, por në paqe, ku një i huaj, një udhëtar është paraqitur në
një qytet duke e quajtur vehtën si azil kerkues, emocionuese !
Këto lloj provokimesh sot do të ishin absurde, por dikur kishte
gjetur një jehonë, sepse ajo ishte koha e famës dhe trimerisë.
Vëndosur nën mbrojtjen e guximit dhe nderit, këta avanturier të
panjohur nuk i friksonte asgjë pasi që ata mundin kundershtarin e
tyre, se, ai që triumfonte kudo kishte të drejtën e strehimit.
Pasi kthehet Skenderbeu në Andrinopojë, një Skif më trup të një kolosi
afrohet në mesin e një ceremonije që mbahej në sheshin e qytetit dhe
filloi ti sfidoje të gjithë luftëtarët dhe personalitete për rreth
Sulltan Muratit. Ai Skifi kerkonte nga të pranishmit që të dalin prrej
tyre dy veta në fushë të Arenes tërsishtë të zhveshur, të armatosur
vetëm më thikë në një rreth aqë të ngusht sa qe dilet vetëm më fitore.
Këtë propozim të Skitit aqë të egërsuar as një turk
nuk ishte i zoti ti përgjigjet, edhepse Sulltani kishte ofruar
terheçje të një shperblimi te madh për fitimtarin, mirëpo asnjëri nuk
lëvizte. Në anën tjetër Skifi vijonte të kercente më provokimet e tij
në Arenën perplotë spektator, i trimëruar nga suksesi i tij që askush
nuk guxonte të matej më te, për një çast Skenderbeu doli në Arenë dhe
iu versul pa armë fare barbarit Skif, duke ia kapur më doren e tij të
majtë krahun e djathtë të Skitit që mbante thikën dhe ia drejton
atij në fytë dhe e len në tokë të vdekur Skifin !
E tërë Arena
ishte ngritur në këmbë, duke lëshuar klithje e brohoritje në shenjë
guximi dhe admirimi për ngadhnjyesin. Skenderbeu pastaj ia kput kokën
Skifit gjigant dhe ia lëshon para këmbëve të Sulltan Muratit si trofe !
Herën tjetër, mirepo në një rast edhe më dinjëzor se
ky, Skendebeu tregoi guximin e tij të njëjtë dhe pati të njejtën
knaqësi. Këtë herë ai e kishte shoqëruar Sulltanin në Prusa (Brusa) në
Bithinië, kur aty qfaqen dy kalorës të pasur Persanë, ku njëri
quhej Jahja e tjetri Zampa, vinin ti ofronin sherbimet e tyre
Sulltanit duke deshmuar për trimerit e tyre dhe ata i kerkuan
Sulltanit që ti nxjerri dy trima nga njerzit e tij më të famshëm për
një dyel, qoftë më heshta ose më shpata, aty në sheshin e qytetit të
Brusës. Sulltani i pranoi lutjet e këtyre dy Persanve dhe u kthye kah
Skenderbeu e i thotê: " Pse, vonohesh o biri im, ty kurrë nuk të
mungoi guximi, edhe çmimi i këtij triumfi të perket ty, shko pra edhe
sot e shënoje rinin tënde krenare më krahun tënd të pa mposhtur !
Skenderbeu pranoi më knaqësikete propozim por më kushte që ai vetun
t'iu dali perballë te dy mercenarve Persanë, të cilet duhej të
sulmonin një nga një e jo te dyt pernjehere Skenderbeun. Mënjeherë
Skenderbeu i puthë kembët Sulltanit sipas traditÊs, merr armet e tij?
kÊrcen mbi kali dhe hyn nÊ rrethin e perleshjes !
Së pari i
afrohet Jahjaia, hypur edhe ai në kali i cili kishte ngrehur heshten e
tij të mprehët, atëherë Skenderbeu hypur në kali ndeshët më Jahjan në
kalorim ku Persani ia ngul shtizën në mburojen e Skenderbeut. Jahja
mundohej që më bishtin e shtizës ta rrëxonte nga kali Skenderbeun por
nuk ia arrin, dikur më mundim e terheq shtizën nga mburoja e
Skenderbeut dhe më plotë fuqi Jahjaia e hedh në drejtim të
Skenderbeut, duke shënuar vetëm koken e tij, por Skenderbeu largon
kokën më shpejtësi dhe i shpëton këtij sulmi. Tani Jahjaia zbret
nga kali, zbret në tokë mënjehere edhe Skenderbeu dhe i afrohet
Jahjas, qe të dy mbanin në dor shpatat. Mirëpo Zampsa, tjetri
kundershtar i Skenderbeut, duke thyer konventen(marrveshjen) më vrap
shalon kalin e tij në drejtim të Skenderbeut më shtiz në dor, mirëpo
Skenderbeu, duke mos humbur fare kohën më këtë dredhi të
kundershtarit të tij për ta denoncuar para publikut, ai ia fut shpaten
e hekurit mu në fyt, ku mënjehere bie i vdekur para këmbëve të
kalit të tij.
Kur e shef Jahjaia shokun e tij të vdekur për
tokë, lëshon një klithje të tmerrshme dhe vërsulët në drejtim të
Skenderbeut hipur në kali. Shpata e Jahjas gati sa nuk e qellon kokën e
Skenderbeut por më guximin e tij i perballon sulmet e kundershtarit
Persan. Nga të dy anët ishin të barabart, derisa dikur Skenderbeu më
një te qelluar në qafë e godet Jahjan fuqishëm sa që tehu i shpatës
së tij i shkon gati tëk kofshët, ashtu që kali i Jahjas e terhjekë
trupin e të zotit të tij të pergjakur i cili pas disa qastesh
rrokullisët për tokë pa shpirtë.
I knaqur nga keto
eksplorime gjithnjë më fitore të një Gladiatori të famshem, Sulltan
Murati e merrte gjithnje pas veti Skenderbeun, në të gjitha fushatat e
reja. Ishin së bahku edhe në rrethimin e Pruses, të Nikomedisë dhe te
Otresë.
Ne sulmin e kesaj te fundit, pra në Otre,
Gjergji u sul i vetëm, hypur mbi muret e kesaj keshtjelles, nguli
flamurin e Sulltanit dhe ashtu i vetmuar hyri mbrenda. Mirëpo kur e
panë banorët e rrethuar këtë hero qe luftonte me nje trimeri të
rrallë, një djalosh më flokët kaçurrela që mbante shpaten në dor,
atyre iu kujtua komandanti i dikurshëm legjendar, Aleksandri i Madh !
Te gjithë përnjëhere ran për tokë të gjunjezuar dhe iu dorzuan më
thirrjet Aleksander, Aleksander !
Dikur në Indi, siper lumit
Gangë, në rrethim të qytetit Oksidrakë, që sot është në territorin e
quajtur Utçe, në mbretrin e Lahorës, dikur njësoj gati se në të njejtat
rrethana e kishte dhënë këtë shembull heroik edhe komandanti
Maqedon, Aleksandri i Madh, gati dy mij vite mê parë.
Pershtati Dardan Leka=Kreksi; "Historia e Skenderbeut" nga autori; Camille Paganelle
Pjesa II-të
Nga Azija e Vogël Sulltani e dergon në pjesen e Europes gjeneralin e tij të ri tani të quajtur Skenderbeg.
Qe
nga këtu fillon për Skenderbeun një seri e terë e sprovave, një luftë e
pa dhimbshme në mes të besimit të tij fetar dhe të detyrës së
gjeneralit. Se, derisa luftonte atje në Azi te Vogël kundër disa
kryengritësve musliman, asnjëherë nuk e kishte ndalur turrin, nuk
ishte i i penguar nga mbrendsija e shpirtit të tij fare, mirepo tani
perseri i kthyer ne mesin e krishterve, edhe pse ishin kundershtar te
tij, zermra i shqyhej ne dysh dhe kishte nevoje te shkoje per te
konsulltuar Zotin e te parve te tij. Si ta mbroje nderin e tij pa
derdhur gjakun ne mesin e krishterve dhe si ti shpetoje edhe ushtaret e
tij qe i komandonte pa u demtuar ? Kishte zgjedhur më ne fund qe
kundershtaret krishtere te mos i afroheshin, te mos e ngacmonin dhe te
evitonin ne perleshje, ti iknin ushtrisë se tij, ku nganjehere
Skenderbeu i kshillonte te mos iu perballshin kur e shifte se ishte me
i fortë me epersi ushtarake. Qellimi i tij ishte ruajtja e nderit te
ushtrisë se tij dhe kete konvikcion do ta mbroje me forcen e krahve te
tij deri ne vdekje. Nganjehere Skenderbeu dinte se si ti largoje
krishteret duke provokuar incidente te lloj llojshme vetem se te
shpetoje krishteret, nese nuk kishte tjeter mundesi atehere i nxinte
gjalle si rob lufte dhe i mbante nene kujdesin me te mirë, kujdesej
edhe per lirimin e tyre. Per here te parë ne provencat krishtiane
banoret e tyre e uronin nje gjeneral turk. Ne mesin e te gjithe
gjeneralve te Muratit, asnjë nuk kishte më shumë vullnetar se
Skenderbeu nene flamujt e tij dhe emri i tij tingllonte ne gjuhet e te
gjithe botes krishtere ne tere ballkanin, i dashtur tek ushtria por
edhe jo nga te gjithe gjeneralet qe e gjelozonin dhe i benin intriga.
Nga pamja e jashtme Skenderbeu i kishte poashtu te gjitha aftesit e
tija per te komanduar, kishte një shtat te lartë, syt shqiponj,
gjoksin e gjërë, hijen e një bujari ne hecje, një mustaqe e zezë dhe e
hollë i shkonte deri tek buzet, dimer apo verë, krahu i tij i djathtë
ishte i zhveshur ne fushë beteja, ishte knaqesi te shifje ne akcione
te tilla, kishte nje energji morali te pa zbutur, një shendet si
hekuri, nje bujari te lakmueshme, keshtu ishte Skenderbeu kur i vdes
babai i tij në Krujë. Sikur mos te kishte ndodhur asgjë, Sulltan
Murati menjehere e emerton si guvernator te Krujes kapitenin Sevali,
sikur te ishte princi trashigimtar i kastriotve e jo Skenderbeu.
Mbrenda disa ditëve Krija dhe te gjitha qytetet e provencat e Gjon
Kastriotit kishin rënë nen sundimin osman, pa kurrfare veshtersije, pa
asnje shenje rezistence. Mos ndoshta njerzit e dinin se te kater bijt
e Gjonit qe ishin pengje nene dorene e forte te Muratit, po qe se
revoltoheshin ata do te vriteshin ? Mirepo prej vitesh tre bijt e
Gjonit kishin ndrrua jetë, vetem Wojsava dhe Marica jetonin diku ne
skajin e Emantisë.
Kishte mbetur vetem Gjergji, mirpo
ne kete situat Murati, qfare ane duhej te merrte ndaj idolit te
ushtrisë se tij ? A mos e kishte Murati te vetmin gjeneral te aftë per
ti realizuar planet e tij per pushtimet e tij te metejshme ? Nga ana
tjeter, si guxonte te llogariste ne te birin e Gjon Kastriotit te
cilin e kishte shkarkuar nga trashegimsija paternele qe i takonte
atij, qe e kishte shkoqur nga besimi i tij ne atdheun, a mos duhej qe
ta largoje diku largë nene mbikqyrje e percjellje ? Mbi te gjitha,
para se te merrte ndonjë zgjedhje te duhur, Sulltan Murati donte ta
shifte personalishte Skenderbeun ne sy, te diktonte fshehurazi
mendimet e tij, te degjoje zerin e tij te fliksuar, te diktoje ndo nje
eventuel ambiconi te tij. I ftuar ne pallatin e sulltanit, Epiroti
per as nje çast nuk tregonte ndonjë merzi rrethë ketij takimi. Pasi qe
i shprehu ngushllimet e tij ne kujtesen e Gjonit dhe vdekjen e bijve
te tij, Murati i kishte bere me dije Skenderbeut mundesin e kthimit te
tij një ditë ne pronat e babait te tij, se paku ti merrte disa vende
kyqe qe i posedonte i ati i tij. " Per te ju thene te verteten, kisha
preferuar te ju ruaj pran meje edhe per një kohë, per ti perfunduar se
bashku disa projekte dhe te dalim fitimtar ne keto luftëra; si kthim,
do keni famen, thesaret dhe te gjitha do jene suksese per ty sipas
zgjedhjeve tuaja" Skenderbeu duke ditur fatin e vllezerve te tij, edhe
pse nuk i dinte rrethanat e vdekjes se tyre, një fund i parakohëshem
mirpo natyrel, shpirti i Muratit vetem ai e dinte... Mirepo ne syt e
shqiptarit, ky mister fshifte krimin. Ne keto momente ndoshta
Skenderbeu ndiente hakmarrje per vlalzerit e tij, per kthimin ne
atëdhe. "Vllëzerit e mi, babai im më nuk jane ne ketë botë, per mua e
tere rinia ka bredhur largë atëdheut, largë familjes. Deri sot vetem
madheshtija juaj me ka ofruar atdhe dhe familje. Deri ne kete ditë une
kam njohur vetem luften. Me jepni pra fushë beteja tjera se vetem aty
është ardhmeria ime, dhe çfardo abicje tjeter per mua pra më është e
panjohur "
Athua Murati besonte ne siqeritetin e
fjalve te Skenderbeut ? Mund te dyshojmi. Mirpo ishte dita e para
nisjes se një ekspedite te rendesishme, nuk donte te huqi kete rast,
mandej shtrohet edhe pytja tjeter se ndoshta Murati me te vertete e
donte me zemer kete djalosh te ri ri qe e kishte rritur pran tij me
plote kujdesin e duhur. Murati nuk kishte per momentin asnje prove
dyshimi per besnikerin e Skenderbeut ndaj tij, perveqese raporteve te
disa gjeneralve tjere qe ia terhiqnin vemendjen sulltanit. Murati e
evitonte kete skandal qe qe ziheshin nga intrigat e pallatit dhe deri
ne ushtrin e tij, nuk donte kurresesi ta humbaste gjeneralin e tij te
famshem. Me në fund sulltan Murati zgjodhi si menyren me te mirë dhe
te volotshem, per një mision në Misië ia besoj komanden Skenderbeut
per te luftuar kunder Despotit serbë Gjorgj te dinastis së
Brankoviçve.
Kjo Misia dikur shtrihej nga Danubi e
deri ne malet e Sharrit, ne perendim kufizohej me Rashken, ne lindje
me Bullgarine, ne jug me Shqiperinë. Ne vitin 1151 Mesia, pra Kosova,
pushtohet nga tirani Qudommillë qe pastaj ne shekullin XIV -të
forcohet ne nje perandori nene Dushanin, gati deri 35 vjete para
betejes se famshme ne kete vendë, u nda pas pushtimit turkë e tere
Mesia, nga Danubi deri ne alpet e Sharrit, e ndajten ne
"livadie"=sanxhake; beogradi, smedereva, novi pazari dhe krushevci. E
perbenin popullsia mese, dardane, skordiske, pikenset dhe disa fise
sllave e fine. E pushtuar terësishtë nga Augusti ne shekullin e parë, u
nda ne dy provinca. Mesija e parë apo Superiore, dhe Mesia e dytë apo
e quajtur edhe Mesia e mbrendshme qe sot(1855) eshte e ndar ne mes te
Bosnjes, Serbisë dhe Bullgarisë se sotme.
Nese
Skenderbeu adhurohej nga ushtaret e tere ushtrisë osmane, nuk ishte e
njejta gjë me pashalalret rrethë Muratit te cilet gjaluzonin ne keto
kohera me komplote e intriga kunder gjeneralit te shquar Shqiptar. Me
se miri per t'iu ikur ktyre dyshimeve qe tjeret dyshonin ne
sinqeritetin e Skenderbeut dhe per te dhene provat e tija si asnje here
më parë, Skenderbeu luftoi kunder despotit serbë më një ashpersi te
tmerrshme dhe disa here Skenderbeu kthehej fitimtar ne Andrianopojë me
dhurata te pasura per sulltanin nga keto ekspedita në viset e Mesisë.
Me ne fund Skenderbeu ia shkatrroi te gjitha qytetet dhe keshtjellat
despotit serbë, i pushtoi ato dhe despotin e largoi nga Mesia (Kosova) i
cili mezi arriti gjallë te strehohej ne Hungari. keto vise tani me
ran te gjitha ne dor te osmanve. Mirepo gëzimi i sulltanit nuk ishte
pa mjegull. Skenderbeu edhe ketu doli fitimtar, ashtu si e donte
Murati, duke hedhur poshtë rastin e volitshem te kthimit te
Skenderbeut në Krujë. Armiqet e mbrendshem te pallatit qe e rrethonin
Muratin i shtonin turniret ne Andrianopojë me qellim qe mos ndoshta
Skenderbeu ne keto dule qe i lakmonte, do te gjeje vdekjen nje dite
nga ndonjë gladiator i huaj ne keto luftme te pergjakshme do ti
shliroje nga ky rival i madh. Heret a vonë pra Skenderbeu e parashifte
ketë tragjedi, duhej sa më parë te çlirohej nga zigjiret qe e mbanin
lidhur nga Murati. I deshpruar nga kjo pabesi dhe nga kjo gjelozi
Skenderbeut tani i mbetej vetem se edeh nje rast i vetem qe nuk duhej
ta humbaste më, kthimin sa më parë ne Krujë. Shpirti i tij ishte i
ngushtuar në një etje per liri, sytë e tij ktheheshin pa nderpre kah e
dashura Shqiperi, i mungonte ajri i atyre maleve shqiptare, i
mungonte lutja ne gjuhen e te parve te tij, Zotit i lutj ditë e natë
qe t'ia japi elanin e një guximi te ri drejtë lirisë per te shpetuar
nga kjo robëri. Qe kur i kishte vdekur babai, disa bujar te njohur
shqiptar e kishin takuar fshehurazi Skenderbeun. Te gjithë e ftonin qe
te kthehej në atedhe, per pamvarsi, per liri, emri i tij ishte bere
simbol i lirisê i shpetimit kombtar. "vetem më te degjuar zërin tuaj,
e tere Shqiperia do ngrihet si një"
Perseri despoti
serbë Brankoviçi kishte mbledhur një ushtri dhe ishte kthyer ne Mesi
(kosovë)i kishte larguar te gjitha garnizonet turke. Murati kishte
vendosur qe kete here ta shoqeronte Skenderbeun ne kete eksedite
ndeshkuese ndaj despotit deh vetem me te degjuar despoti serbe qe
Skenderbeu dhe Murati po iu afroheshin ushtrise se tij, ai menjehere
largohet dhe ike perseri pertej danubit ne Hungari. Edhe këte here
sulltani e shperblen Skenderbeun per vlerat e tij ne kete fushatë por
as kete here Skenderbeut nuk i erdhi ora e duhur per tu kthyer ne
Krujë.
Vlera origjinale Heroizmi i Skenderbeut, pjesa
III-të Ne këtë kohë Eugjeni IV qe mbante fronin e pontifikatit me qka
jeta e tij ishte aqë e vreret u njoft si humanist vetem ne oret e
fundit e shifte serbin ne dor te turqve dhe kerkonte nga Hungaria
ndihmë Mirepo vjen ne anen tjeter papritmas vdekja e Albertit te
Austrisë ne vitin 1439, qe ishte edhe mbret i Hungaris, i kishte ven ne
dilem hungarezet.te cilet e ndjenin nevojen e duhur per t'ia prerë
rrugen turqve me çdo kushtë... Mirepo hungarezet syt i kishin kthyer
kah Vladisllasi VI, mbret i Polonisë, ku se shpejti ia dhuruan edhe
kuroren hungareze mbi kokë dhe u emrua mbret i Polonisë e i Hungarisê
ne vitin 1440. Ne anen tjeter Hunidi i cili njihej si mur mbrojtes
kunder ottomanve kishte vene shpatene tij ne peshore ne mbeshtetje te
mbretit Vladislas dhe per kete sherbim mbreti e emron Huniadin me
titullin vojvod i Transilvanisë. Menjehere posa emrohet Vladislasi
mbret i ri i hungarezve Papa Eugen IV shpejton kardinalin Gjiuliano
Cezarini qe te luste mbretin per ti dalur ne ndihmë despotit serbë. Pa
humbur kohë Vladislasi kerkon ndihmë pran Kaloresve te Urdhrit
Teutonikë mirepo keta rrefuzojne kategorikishtë qe te marrin pjese ne
kete lufte kunder osmanve, kurse nga ana e Valakisë deh Polonia ishte i
lumtur me keta sepse kishte marrur pergjegjeje pozitive, keta i dalin
ne ndihme mbretit me nje ushtri te madhe dhe te mirembajtur per nje
periudh 6 mujshe me shpenzimet e tyre. ketyre trupave vjen dhe i
shtohet nje numer i konsiderueshem edhe i vullnetarve gjermanë.
Martesa e Hunidit ne vitin 1421 me Elizabeten, vajzen e perandorit
Sigismund, Haubsburgeve iu mundesohet e drejta mbi mbreterin e Bohemit
dhe Hungarisë. Ne armet e Korvineve, pra Huniadit ishte shenja e një
Korbi=Korvine ? ku sqepi ishte i rrethuar me nje ngjyre floriri. Pra me
kete ushtri te madhe Vladislasi kalon Danubin dhe sulet ne Bulgarin e
sotme qe ishte e pushtuar nga osmanet, sulmon Sofian qe quhej Ulpia
apo Sardika trake, qe pastaj bulgaret e quajten Trialdika te themeluar
nga Justiniani ne mes dy lummejve Nishaves dhe Iskres=Oesusit....
Sulltan Murati II kishte mbajtur me se 7 muaj ne rrethim Beogradin dhe
me ne fund vendos te terhiqet. Hunidi kishte qene aty si mbrojtes me
ushtrin e tij, kete e dinte sulltani ! Mirepo kete here me te degjuar
Murati se ushtria hungareze kishte sulmuar Sardiken (Sofia) ai mbledh
nje ushtri prej 80 000 trupave dhe drejtohet per te penguar trupat
krishtere te hyjne në Mesie=kosovë(perfshirë bullgarin aktuale )qe
synonin ti dilnin krahë despotit serbë..., por ne te njejten kohë
Murati i ndan 25 luftetar nga forcat e tij dhe i dergon ne sulm kunder
hungarezëve ne anen e djathtë te lumit Morava nen komanden e
Skenderbeut dhe Karam bej, Pasha i Rumelisë, perballe tyre ushtria e
Huniadit zente vend me 35 000 trupa, kurse Murati vinte mbrapa
Skenderbeut duke e percjelle me ushtrin e tij te madhe. Ketu Huniadi e
vren kundershtarin e tij Skenderbeun me trupat e tij pertej Moraves
dhe nuk i dihet se per çfare arsye kthehet mbrapa ne kampin e mbretit
Vladislas dhe e lajmron ate per dispozicionet e ketyre luftetarve nene
komandene Skenderbeut. Mos ndoshta ketu lind dyshimi tek nje pakt te
fshehur ne mes Hunidait dhe Skendebeut ? Asnjera pale nuk sulmon
tjetren, rrinin gati keshtu per nje kohe pa e sulmuar nejri
tjetrin...dhe me ne fund Hunidi e ka rrugen te hapur, Sulmi i
pergjithshem i ushtrise hungareze vinte e behej i pa shmangshem nga
çasti ne çast... Kete here Skenderbeu e vren se momenti kishte ardhur !
Para perleshjes me ushtrin e Hunijadit Skenderbeu i fton ne tenden e
tij luftetaret me te besuar, nder ta edhe nipin e tij, Hamzain, qe
sipas disa historianve ishte djali i motres se Skenderbeut kurse disa
te tjere e thojne se ishte djali i Reposhit, keshtu me te besuarit e
tij Skenderbeu ua tregon planin e kthimit te tij ne Atdhe, te gjithe
betohen se do kthehen ne Shqiperi te gjallë ose te vdekur. Posa dalin
luftetaret shqiptar nga tenda kur menjehere Huniadi jep urdher per
sulm mbi ushtrine turke. Ne anen tjeter ushtaret turq kishin mbetur te
habitur, te shtangur kur e shofin Skenderbeun per here te parë duke u
zbrapthur, terhiqej me trupat e tij, kur e pa kete spektakel pasha i
Rumelisë se si terhiqeshin luftetaret e Skenderbeut ai tmerrohet dhe
se shpejti e tere ushtria e tij shpartalalhet para Huniadit, me vone
deshmojne per kete humbje 4000 roberit e luftes dhe kerdin qe kishte
bere ushtria hungareze mbi turqit. Karam Bej, pra Pasha i Rumelise
mezi kishte arrijtur ta shpetoje koken e tij duke iu falenderuar
vrapit te kalit te shpejtë. Momenti pra kishte ardhur ne vjeshte te
vitit 1443, Skenderbeu kishte kapur ne ikje Reis Efendiun e Muratit,
personin me te fuqishem pas Sulltanit i cili mbante vulat e perandoris
ne emer te sulltanit me vete, ne rast te ndonje marveshje me
krishtienet, keshtu pra Skenderbeu ia ve prangat dhe e detyrron ate qe
t'ia shkruaj një leter sunduesit te Krujes, duke ia diktuar me keto
fjalë;" Ti dorzohet Kruja komandantit Skenderbe" me urdher te Muratit
II. dhe te vendoset ne vend te tij Skenderbeu... Me se 300 kalores i
bashkohen Skenderbeut, gati te gjithe shqiptar, njerez te zemres e te
beses, ditene 7-të me ne fund arrijne ne Diber te Madhe. Kruja me
tani ishte etapa e dytë. Aty ne diber mbledh trima e vullnetar te
tjerë, ne çdo vend strategjikë ve roje te besushme dhe i veshur me një
kostum si te një udhtari te rendomet Skenderbeu i afrohet Krujes. Per
te qen plani i tij edhe me i besueshem, Skenderbeu zgjodhi Hamzain,
qe e fliste gjuhen turke si një turk dhe me mirë, dhe nje luftetar
tjeter qe te hyjn para se te bie nata ne qytete dhe ta lajmrojne
guvernatorin e krujes qe se shpejti do vjen Skenderbeu, guvernator i
posazgjedhur nga Sulltani....
Pjesa e IV-të
Guvernartori
turk bie i vdekur nder te paret, se shpejti kudo ne keshtjellë te
Krujes rrjedhte gjaku i armikut, nder ta nuk duhej llogaritur edeh ata
qe kalonin nga gjumi ne vdekje ne kete mesnat, disa te tjerë kerkonin
shpetim duke tentuar te marrin arratin mirëpo çdo dalje ishte mbyllur
per ta, atehere ose rezistonin ose te dorzoheshin, i prenin pa dhimt
fare, asgjë nuk i mbronte ata, as lutjet e tyre as plaget e as
shenjtetija e kishes. Te uritur për hakmarrje kryengritesit shqipetar
knaqeshin me ulerimat e viktimave te tyre. Më në fund disa turq qe i
kishin humbur te gjitha shpresat perulen para kembve te Skenderbeut i
cili me shpaten ne dor, si komandant dhe ushtar urdheronte dhe
ekzekutonte; keta turq iu luten Skenderbeut t'ua shpetonte jeten !
Keto lutje e preken Skenderbeun aqë shumë sa qe mezi ua shpeton jeten
nga te tjeret qe u ziheshin mes tyre si pas një gjahu... Skenderbeu i
shpeton dhe iu thot se do ta shofin per neser se si do veprohet me keta
ushtar turq.
Te nesermen, heret ne mengjes,
Skenderbeu shpalle me zerin e buris ne keshtjellen e tij urdherin, se;
" Jeta t'iu falet te gjithë myslimanve te cilet perqafojn fen
krishtere te vij para tij pa arme" ! Dhe perveq ksaj, "keta mysliman
te krishteruar duhej te merrnin pjesë si çdo banor tjeter i barabart
me te tjeret ne fonkcionet dhe dinjitetin e detyrave publike" kurse
atyre qe kundershtonin iu ipte denimi më i rreptë, duke u sjellur ndaj
tyre ne kundershtim me te drejtat e ngadhnjyesit. Ne mesjet pra ishte
tradit gjdokundi, "ndrroje fen nese don ta shpetosh jeten" qe per ne
sot duken si tradita barbare apo te pa besueshme, kemi shembuj
perplote pastaj shekuj me vonë mu ne kohen e civilizimit europian,
edhe ne mesin e te krishterve mes tyre hasim ne skena te tilla drama
te ngjajshme dhe te pafalshme, ne mes protestanteve ne nje ane dhe
katolikve ne anen tjeter ! Pra ne kete rast, para Skenderbeut vetem
një pakic e vogël e turqve pranua krishterimin ndersa pjesa tjeter e
turqve qe rrefyzuan moren vrapin per te shpetuar por u masakrruan gati
te gjithë, ata qe arriten edhe njëhere te shpetonin gjallë ketij
ekzekutimi, vinin perseri t'iu lusnin Skenderbeut qe t'ua fali jeten !
Megjithate pas ketyre lutjeve Skenderbeu ua fali jeten dhe i liroi nga
qyteti i Krujes, mirëpo krejt pak prej tyre shpetuan sepse ne dalje
te krujes keta perseri u sulmuan nga fshatarët, vetem pakë prej tyre
mezi shpetuan.
Kurse pjesa tjeter e turqve qe
pranuan krishterimin dhe u baptizuan aty ne vend, i mbuluan me
brohoritje dhe i pranuan me knaqesi ne mesin e tyre dhe qyteti i
Krujes e kremtoi ketë festim si evenment publik dhe madheshtor teper
te rendesishem me gezim e hare !
Pasi qe u çlirua nga
roberia qyteti i Krujes, shenjat e simbolet me gjysemhënë u shkoqen,
armet e ushtris se sulalltanit u thyen copë me copë, çdo gjurm e
sundimit turk u zhduk ! Keshtu pra qeverisja e vjeter e krujes rimori
formen e dikurshme dhe te nesermen ne mengjes u ngrit flamuri i
shtetit te lirë shqiptar me shqiponjen dy krenshe, ne ngjyrat kuq e zi
!
*********
Nga
Azija e Vogël Sulltani e dergon në pjesen e Europes gjeneralin e tij
te ri. ketu fillon për Skenderbeun një seri e terë e sprovave, një
luftë e pa dhimbshme ne mes te besimit te tij fetar dhe te detyres se
gjeneralit. Se, derisa luftonte atje ne Azi te Vogël kunder disa
kryengrites musliman, asnjehere nuk e kishte ndalur turrin, nuk ishte i
i penguar nga mbrendsija e shpirtit te tij fare, mirepo tani perseri i
kthyer ne mesin e krishterve, edhe pse ishin kundershtar te tij,
zermra i shqyhej ne dysh dhe kishte nevoje te shkoje per te konsulltuar
Zotin e te parve te tij. Si ta mbroje nderin e tij pa derdhur gjakun
ne mesin e krishterve dhe si ti shpetoje edhe ushtaret e tij qe i
komandonte pa u demtuar ? Kishte zgjedhur më ne fund qe kundershtaret
krishtere te mos i afroheshin, te mos e ngacmonin dhe te evitonin ne
perleshje, ti iknin ushtrisë se tij, ku nganjehere Skenderbeu i
kshillonte te mos iu perballshin kur e shifte se ishte me i fortë me
epersi ushtarake. Qellimi i tij ishte ruajtja e nderit te ushtrisë se
tij dhe kete konvikcion do ta mbroje me forcen e krahve te tij deri ne
vdekje. Nganjehere Skenderbeu dinte se si ti largoje krishteret duke
provokuar incidente te lloj llojshme vetem se te shpetoje krishteret,
nese nuk kishte tjeter mundesi atehere i nxinte gjalle si rob lufte dhe
i mbante nene kujdesin me te mirë, kujdesej edhe per lirimin e tyre.
Per here te parë ne provencat krishtiane banoret e tyre e uronin nje
gjeneral turk. Ne mesin e te gjithe gjeneralve te Muratit, asnjë nuk
kishte më shumë vullnetar se Skenderbeu nene flamujt e tij dhe emri i
tij tingllonte ne gjuhet e te gjithe botes krishtere ne tere ballkanin, i
dashtur tek ushtria por edhe jo nga te gjithe gjeneralet qe e
gjelozonin dhe i benin intriga.
Nga pamja e jashtme
Skenderbeu i kishte poashtu te gjitha aftesit e tija per te komanduar,
kishte një shtat te lartë, syt shqiponj, gjoksin e gjërë, hijen e një
bujari ne hecje, një mustaqe e zezë dhe e hollë i shkonte deri tek
buzet, dimer apo verë, krahu i tij i djathtë ishte i zhveshur ne fushë
beteja, ishte knaqesi te shifje ne akcione te tilla, kishte nje
energji morali te pa zbutur, një shendet si hekuri, nje bujari te
lakmueshme, keshtu ishte Skenderbeu kur i vdes babai i tij në Krujë.
Sikur mos te kishte ndodhur asgjë, Sulltan Murati menjehere e emerton
si guvernator te Krujes kapitenin Sevali, sikur te ishte princi
trashigimtar i kastriotve e jo Skenderbeu. Mbrenda disa ditëve Krija
dhe te gjitha qytetet e provencat e Gjon Kastriotit kishin rënë nen
sundimin osman, pa kurrfare veshtersije, pa asnje shenje rezistence.
Mos ndoshta njerzit e dinin se te kater bijt e Gjonit qe ishin pengje
nene dorene e forte te Muratit, po qe se revoltoheshin ata do te
vriteshin ? Mirepo prej vitesh tre bijt e Gjonit kishin ndrrua jetë,
vetem Wojsava dhe Marica jetonin diku ne skajin e Emantisë.
Kishte mbetur vetem Gjergji, mirpo ne kete situat Murati, qfare ane
duhej te merrte ndaj idolit te ushtrisë se tij ? A mos e kishte Murati
te vetmin gjeneral te aftë per ti realizuar planet e tij per pushtimet e
tij te metejshme ? Nga ana tjeter, si guxonte te llogariste ne te
birin e Gjon Kastriotit te cilin e kishte shkarkuar nga trashegimsija
paternele qe i takonte atij, qe e kishte shkoqur nga besimi i tij ne
atdheun, a mos duhej qe ta largoje diku largë nene mbikqyrje e
percjellje ? Mbi te gjitha, para se te merrte ndonjë zgjedhje te duhur,
Sulltan Murati donte ta shifte personalishte Skenderbeun ne sy, te
diktonte fshehurazi mendimet e tij, te degjoje zerin e tij te fliksuar,
te diktoje ndo nje eventuel ambiconi te tij. I ftuar ne pallatin e
sulltanit, Epiroti per as nje çast nuk tregonte ndonjë merzi rrethë
ketij takimi. Pasi qe i shprehu ngushllimet e tij ne kujtesen e Gjonit
dhe vdekjen e bijve te tij, Murati i kishte bere me dije Skenderbeut
mundesin e kthimit te tij një ditë ne pronat e babait te tij, se paku
ti merrte disa vende kyqe qe i posedonte i ati i tij. " Per te ju thene
te verteten, kisha preferuar te ju ruaj pran meje edhe per një kohë,
per ti perfunduar se bashku disa projekte dhe te dalim fitimtar ne
keto luftëra; si kthim, do keni famen, thesaret dhe te gjitha do jene
suksese per ty sipas zgjedhjeve tuaja" Skenderbeu duke ditur fatin e
vllezerve te tij, edhe pse nuk i dinte rrethanat e vdekjes se tyre, një
fund i parakohëshem mirpo natyrel, shpirti i Muratit vetem ai e
dinte... Mirepo ne syt e shqiptarit, ky mister fshifte krimin. Ne keto
momente ndoshta Skenderbeu ndiente hakmarrje per vlalzerit e tij, per
kthimin ne atëdhe. "Vllëzerit e mi, babai im më nuk jane ne ketë botë,
per mua e tere rinia ka bredhur largë atëdheut, largë familjes. Deri sot
vetem madheshtija juaj me ka ofruar atdhe dhe familje. Deri ne kete
ditë une kam njohur vetem luften. Me jepni pra fushë beteja tjera se
vetem aty është ardhmeria ime, dhe çfardo abicje tjeter per mua pra më
është e panjohur "
Athua Murati besonte ne
siqeritetin e fjalve te Skenderbeut ? Mund te dyshojmi. Mirpo ishte
dita e para nisjes se një ekspedite te rendesishme, nuk donte te huqi
kete rast, mandej shtrohet edhe pytja tjeter se ndoshta Murati me te
vertete e donte me zemer kete djalosh te ri ri qe e kishte rritur pran
tij me plote kujdesin e duhur. Murati nuk kishte per momentin asnje
prove dyshimi per besnikerin e Skenderbeut ndaj tij, perveqese
raporteve te disa gjeneralve tjere qe ia terhiqnin vemendjen
sulltanit. Murati e evitonte kete skandal qe qe ziheshin nga intrigat e
pallatit dhe deri ne ushtrin e tij, nuk donte kurresesi ta humbaste
gjeneralin e tij te famshem. Me në fund sulltan Murati zgjodhi si
menyren me te mirë dhe te volotshem, per një mision në Misië ia besoj
komanden Skenderbeut per te luftuar kunder Despotit serbë Gjorgj te
dinastis së Brankoviçve.
Kjo Misia dikur shtrihej nga
Danubi e deri ne malet e Sharrit, ne perendim kufizohej me Rashken,
ne lindje me Bullgarine, ne jug me Shqiperinë. Ne vitin 1151 Mesia,
pra Kosova, pushtohet nga tirani Qudommillë qe pastaj ne shekullin XIV
-të forcohet ne nje perandori nene Dushanin, gati deri 35 vjete para
betejes se famshme ne kete vendë, u nda pas pushtimit turkë e tere
Mesia, nga Danubi deri ne alpet e Sharrit, e ndajten ne
"livadie"=sanxhake; beogradi, smedereva, novi pazari dhe krushevci. E
perbenin popullsia mese, dardane, skordiske, pikenset dhe disa fise
sllave e fine. E pushtuar terësishtë nga Augusti ne shekullin e parë, u
nda ne dy provinca. Mesija e parë apo Superiore, dhe Mesia e dytë apo
e quajtur edhe Mesia e mbrendshme qe sot(1855) eshte e ndar ne mes te
Bosnjes, Serbisë dhe Bullgarisë se sotme.
Nese
Skenderbeu adhurohej nga ushtaret e tere ushtrisë osmane, nuk ishte e
njejta gjë me pashalalret rrethë Muratit te cilet gjaluzonin ne keto
kohera me komplote e intriga kunder gjeneralit te shquar Shqiptar. Me
se miri per t'iu ikur ktyre dyshimeve qe tjeret dyshonin ne
sinqeritetin e Skenderbeut dhe per te dhene provat e tija si asnje here
më parë, Skenderbeu luftoi kunder despotit serbë më një ashpersi te
tmerrshme dhe disa here Skenderbeu kthehej fitimtar ne Andrianopojë me
dhurata te pasura per sulltanin nga keto ekspedita në viset e Mesisë.
Me ne fund Skenderbeu ia shkatrroi te gjitha qytetet dhe keshtjellat
despotit serbë, i pushtoi ato dhe despotin e largoi nga Mesia (Kosova) i
cili mezi arriti gjallë te strehohej ne Hungari. keto vise tani me
ran te gjitha ne dor te osmanve. Mirepo gëzimi i sulltanit nuk ishte
pa mjegull. Skenderbeu edhe ketu doli fitimtar, ashtu si e donte
Murati, duke hedhur poshtë rastin e volitshem te kthimit te
Skenderbeut në Krujë. Armiqet e mbrendshem te pallatit qe e rrethonin
Muratin i shtonin turniret ne Andrianopojë me qellim qe mos ndoshta
Skenderbeu ne keto dule qe i lakmonte, do te gjeje vdekjen nje dite
nga ndonjë gladiator i huaj ne keto luftme te pergjakshme do ti
shliroje nga ky rival i madh. Heret a vonë pra Skenderbeu e parashifte
ketë tragjedi, duhej sa më parë te çlirohej nga zigjiret qe e mbanin
lidhur nga Murati. I deshpruar nga kjo pabesi dhe nga kjo gjelozi
Skenderbeut tani i mbetej vetem se edeh nje rast i vetem qe nuk duhej
ta humbaste më, kthimin sa më parë ne Krujë. Shpirti i tij ishte i
ngushtuar në një etje per liri, sytë e tij ktheheshin pa nderpre kah e
dashura Shqiperi, i mungonte ajri i atyre maleve shqiptare, i
mungonte lutja ne gjuhen e te parve te tij, Zotit i lutj ditë e natë
qe t'ia japi elanin e një guximi te ri drejtë lirisë per te shpetuar
nga kjo robëri. Qe kur i kishte vdekur babai, disa bujar te njohur
shqiptar e kishin takuar fshehurazi Skenderbeun. Te gjithë e ftonin qe
te kthehej në atedhe, per pamvarsi, per liri, emri i tij ishte bere
simbol i lirisê i shpetimit kombtar. "vetem më te degjuar zërin tuaj, e
tere Shqiperia do ngrihet si një"
Perseri despoti
serbë Brankoviçi kishte mbledhur një ushtri dhe ishte kthyer ne Mesi
(kosovë)i kishte larguar te gjitha garnizonet turke. Murati kishte
vendosur qe kete here ta shoqeronte Skenderbeun ne kete eksedite
ndeshkuese ndaj despotit deh vetem me te degjuar despoti serbe qe
Skenderbeu dhe Murati po iu afroheshin ushtrise se tij, ai menjehere
largohet dhe ike perseri pertej danubit ne Hungari. Edhe këte here
sulltani e shperblen Skenderbeun per vlerat e tij ne kete fushatë por
as kete here Skenderbeut nuk i erdhi ora e duhur per tu kthyer ne
Krujë.
Pjesa III-të
Ne
këtë kohë Eugjeni IV qe mbante fronin e pontifikatit me qka jeta e
tij ishte aqë e vreret u njoft si humanist vetem ne oret e fundit e
shifte serbin ne dor te turqve deh kerkonte nga Hungaria ndihmë Mirepo
vjen ne anen tjeter papritmas vdekja e Albertit te Austrisë ne vitin
1439, qe ishte edhe mbret i Hungaris, i kishte ven ne dilem
hungarezet.te cilet e ndjenin nevojen e duhur per t4ia prerë rrugen
turqve me çdo kushtë... Mirepo hungarezet syt i kishin kthyer kah
Vladisllasi VI, mbret i Polonisë, ku se shpejti ia dhuruan edhe
kuroren hungareze mbi kokë dhe u emrua mbret i Polonisë e i Hungarisê
ne vitin 1440. Ne anen tjeter Hunidi i cili njihej si mur mbrojtes
kunder ottomanve kishte vene shpatene tij ne peshore ne mbeshtetje te
mbretit Vladislas dhe per kete sherbim mbreti e emron Huniadin me
titullin vojvod i Transilvanisë. Menjehere posa emrohet Vladislasi
mbret i ri i hungarezve Papa Eugen IV shpejton kardinalin Gjiuliano
Cezarini qe te luste mbretin per ti dalur ne ndihmë despotit serbë. Pa
humbur kohë Vladislasi kerkon ndihmë pran Kaloresve te Urdhrit
Teutonikë mirepo keta rrefuzojne kategorikishtë qe te marrin pjese ne
kete lufte kunder osmanve, kurse nga ana e Valakisë deh Polonia ishte i
lumtur me keta sepse kishte marrur pergjegjeje pozitive, keta i
dalin ne ndihme mbretit me nje ushtri te madhe dhe te mirembajtur per
nje periudh 6 mujshe me shpenzimet e tyre. ketyre trupave vjen dhe i
shtohet nje numer i konsiderueshem edhe i vullnetarve gjermanë.
Martesa e Huniadit ne vitin 1421 me Elizabeten, vajzen e perandorit
Sigismund, Haubsburgeve iu mundesohet e drejta mbi mbreterin e
Bohemit dhe Hungarisë. Ne armet e Korvineve, pra Huniadit ishte
shenja e një Korbi=Korvine ? ku sqepi ishte i rrethuar me nje ngjyre
floriri. Pra me kete ushtri te madhe Vladislasi kalon Danubin dhe
sulet ne Bulgarin e sotme qe ishte e pushtuar nga osmanet, sulmon
Sofian qe quhej Ulpia apo Sardika trake, qe pastaj bulgaret e quajten
Trialdika te themeluar nga Justiniani ne mes dy lummejve Nishaves dhe
Iskres=Oesusit.... Sulltan Murati II kishte mbajtur me se 7 muaj ne
rrethim Beogradin dhe me ne fund vendos te terhiqet. Hunidi kishte
qene aty si mbrojtes me ushtrin e tij, kete e dinte sulltani ! Mirepo
kete here me te degjuar Murati se ushtria hungareze kishte sulmuar
Sardiken (Sofia) ai mbledh nje ushtri prej 80 000 trupave dhe
drejtohet per te penguar trupat krishtere te hyjne në
Mesie=kosovë(perfshirë bullgarin aktuale )qe synonin ti dilnin krahë
despotit serbë..., por ne te njejten kohë Murati i ndan 25 luftetar
nga forcat e tij dhe i dergon ne sulm kunder hungarezëve ne anen e
djathtë te lumit Morava nen komanden e Skenderbeut dhe Karam bej,
Pasha i Rumelisë, perballe tyre ushtria e Huniadit zente vend me 35
000 trupa, kurse Murati vinte mbrapa Skenderbeut duke e percjelle me
ushtrin e tij te madhe. Ketu Huniadi e vren kundershtarin e tij
Skenderbeun me trupat e tij pertej Moraves dhe nuk i dihet se per
çfare arsye kthehet mbrapa ne kampin e mbretit Vladislas dhe e lajmron
ate per dispozicionet e ketyre luftetarve nene komandene Skenderbeut.
Mos ndoshta ketu lind dyshimi tek nje pakt te fshehur ne mes Hunidait
dhe Skendebeut ? Asnjera pale nuk sulmon tjetren, rrinin gati keshtu
per nje kohe pa e sulmuar nejri tjetrin...dhe me ne fund Hunidi e ka
rrugen te hapur, Sulmi i pergjithshem i ushtrise hungareze vinte e
behej i pa shmangshem nga çasti ne çast... Kete here Skenderbeu e
vren se momenti kishte ardhur ! Para perleshjes me ushtrin e Hunijadit
Skenderbeu i fton ne tenden e tij luftetaret me te besuar, nder ta
edhe nipin e tij, Hamzain, qe sipas disa historianve ishte djali i
motres se Skenderbeut kurse disa te tjere e thojne se ishte djali i
Reposhit, keshtu me te besuarit e tij Skenderbeu ua tregon planin e
kthimit te tij ne Atdhe, te gjithe betohen se do kthehen ne Shqiperi
te gjallë ose te vdekur. Posa dalin luftetaret shqiptar nga tenda kur
menjehere Huniadi jep urdher per sulm mbi ushtrine turke. Ne anen
tjeter ushtaret turq kishin mbetur te habitur, te shtangur kur e
shofin Skenderbeun per here te parë duke u zbrapthur, terhiqej me
trupat e tij, kur e pa kete spektakel pasha i Rumelisë se si
terhiqeshin luftetaret e Skenderbeut ai tmerrohet dhe se shpejti e
tere ushtria e tij shpartalalhet para Huniadit, me vone deshmojne per
kete humbje 4000 roberit e luftes dhe kerdin qe kishte bere ushtria
hungareze mbi turqit. Karam Bej, pra Pasha i Rumelise mezi kishte
arrijtur ta shpetoje koken e tij duke iu falenderuar vrapit te kalit
te shpejtë. Momenti pra kishte ardhur ne vjeshte te vitit 1443,
Skenderbeu kishte kapur ne ikje Reis Efendiun e Muratit, personin me te
fuqishem pas Sulltanit i cili mbante vulat e perandoris ne emer te
sulltanit me vete, ne rast te ndonje marveshje me krishtienet, keshtu
pra Skenderbeu ia ve prangat dhe e detyrron ate qe t'ia shkruaj një
leter sunduesit te Krujes, duke ia diktuar me keto fjalë;" Ti dorzohet
Kruja komandantit Skenderbe" me urdher te Muratit II. dhe te vendoset
ne vend te tij Skenderbeu... Me se 300 kalores i bashkohen
Skenderbeut, gati te gjithe shqiptar, njerez te zemres e te beses,
ditene 7-të me ne fund arrijne ne Diber te Madhe. Kruja me tani
ishte etapa e dytë. Aty ne diber mbledh trima e vullnetar te tjerë, ne
çdo vend strategjikë ve roje te besushme dhe i veshur me një kostum
si te një udhtari te rendomet Skenderbeu i afrohet Krujes. Per te qen
plani i tij edhe me i besueshem, Skenderbeu zgjodhi Hamzain, qe e
fliste gjuhen turke si një turk dhe me mirë, dhe nje luftetar tjeter
qe te hyjn para se te bie nata ne qytete dhe ta lajmrojne guvernatorin
e krujes qe se shpejti do vjen Skenderbeu, guvernator i posazgjedhur
nga Sulltani....
Letrat ne mes Skenderbeut dhe Muratit II
Amurat Ottomani, mbreti i turqeve dhe Perandori i Lindjes, nuk i dergon asnjë pershendetje Skenderbeut !
Nderimet dhe te mirat e mija si nje djalit tim te madh ne zemren time
qe me ke percjellur, pra nuk do te te kursehen o Skenderbeg, nga
njerzit me ingrat. Fjalet me mungojne qe t'ju flas ty, aqë eshte i
madh krimi yt dhe mosrrespektimi qe ke ofenduar madherin time e
gjithashtu dhe shpirtin tim, e pra, nuk po mundohem fare se çfare
fjalesh te nxjerri per ty, po te themë, sherbetori imi... Se asnjë
gjuhë tjeter me te ashper nuk do ua zbus zemren tuaj te nje krenari e
arroganti nga natyra qe ti nuk meriton fjalë te buta qe kan tejkaluar
egersiren; e per te permendur rastin ate ditë kur te eshte ngritur
frenezia e komoditeteve tuaja dhe nderi i qytetarve tuaj ne anen e
Hungarve kundër ushtrise sime, do isha i knaqur, sikur te ma kishin
prekur plagen qe ndoshta nje dite zemra do ti harroje; qe tradhtit e
tmerrshme dhe shembuj tjere me nje guxim te padhimbshem meritojne te
mbyllen. Kam menduar megjithate teper vonë qe ti tregoje ndodhit;
frigohem se ky largim i juaj do te ju rrexoje papritmas me tere ate
fortunen tuaj mbretnore; dhe kur te deshirojsh te vish ne pranimin e
atij gabimi aqë te madh, ku per tani, nuk do gjesh as një ilaç ne
veprimet tuaja te mbrapshta. Mjaftë pra, me vjen keq per sjelljet
tuaja; ti mjaftë e ke ngacmuar perandorin osmane me te pa drejte, dhe
mjaft jam treguar i durueshem para nje gabimi te tillë ! Ti ke
perfituar nga ushtria ime te me tradhtosh te Hungaret ? Presish ti te
mos denohesh ne te gjitha ato qytete te Epirit qe i mbaj me marrveshje
e kur ti ke vrarë garnizone te tera te ushtris sime ? Mendon ti se
ke shpetuar nga ushtria e Ali Pashes qe e humbi me aqë thyerje e
brutalitete para Hungarezve qe iu ndihmove, nen komanden tuaj, pastaj
ke shkuar dhe ke larguar popullesine në Mesië(kosovë) te vjehrrit tim
Brankoviç vetem pse ai nuk ju ka lejuar te kaloni atej ? Eja ne vete
njehere keto ditë, pra mos prit sa te zgjohet zemrimi im edhe më i
madh! Ruaju ti nga keto kryqezimet tuaja te lehta se do vijne te ju
shpojnë apetitin tuaj te pa rregullt dhe te ju qoje deri te ajo pikë
saqe sjellja jote te kthehet me e mjerueshme sa te kem edhe meshirë
nga urrejtja juaj. Kojtohu ti njehere se paku disa ditë, kujtoji te
mirat e mija, qe me keqardhje, me duhet ti permendi te mirat ndaj
dikujt; qe eshte shume keq nga dikush te harrohen keto merita te se
kaluares.
Po tani , ta lemi anash shendetin e
shpirtit tuaj dhe pabesin qe ke tek profeti Muhamet, ne oborrin tim
kush ishte me i dashuri per mua se sa ti ? Cili njeri, jo vetem nga te
huajt, nga intmet dhe ata privat ishte me i pranueshem se ti ? Me
qfare pritje dhe ushqim te mirë, qe kur ti u solle tek une gati ne
femini, mora kujdesin qe t'ju mesoj e te ju edukoj zakone e diciplinë
duke ua rritur pa nderprer virtytet tuja ne rritje nganjehere me
shperblim e here me lutje dhe gjithehere ne çdo kohë i shkelqyer ne
ushtri. Mirepo te kuptoj mirë, dashuria per Atdhe ka mallengjyer
zemren, per te cilen po te ma kerkoje qe tua ktheja, a mos isha ai qe
do ta rrefyzoja ? A te kujtohet, disa here ta kam premtuar këtë ? Ti ke
dashur ta marrish me te keq se sa te prisje nje te mire prej meje.
Mbaje pra po deshe me deshiren e perendis dhe pa pelqimin tim.
Une te betohem se do ti fali ofendimet tuaja te se kalures, jo per
meritat tuaja te tanishme që janë te pa vlefshme me kete urrejtje
publike, mirepo me pelqen te kem kujtesen e dikurshme qe sa e sa te
mira keni marrur prej meje se ne ty kam pare bujari dhe guxim kur ishe
i imi. Sepse sherbimi juaj eshte i kahmotshem, gjithashtu sa ofendimi
qe kam marrur Krujen dhe tokat e babait tuaj te cilat me te keq e
mashtrim ti i more, ne ti lejojmi me kusht qe ti te na i kthejsh ato
vende qe nuk ke te drejte fare, te cilat i kam fituar me arme dhe me
virtytet e mija. Kushti tjeter eshte qe ti ti kthesh vjehrrit
tim(serbë)pa afat te gjithë pasurin e plaqkitur në Misië(kosovë) dhe
sa me shpejtë; nese nuk kthehet kjo pasuri do e paguani me para dhe
tere jeten, eshte krim te sulmoni mikun tone, poashtu edhe nese
ndihmoni armiqet tanë.
Me kete do te
evitohet pergjithemone pamiqesija e turqve e nese do te kete vend,
sipas deshires sime, as me pakë e as me shumë keshtu do te me duash me
se miri(do te denohesh nga vete pakujdesija juaj) do te kerkosh
patjeter vend gjykimin kur guximi juaj dhe paramendimet tuaja te më
hiqen nga mendja, o hakmarres i obstinuar e i rafinuar.
Mjafte e ke rrafur fuqin time ! Ti e din se ç'fare force kam ne anen
time. Per te perfunduar, te lutem, me shkruaj se paku, se cili është
vendimi yt.
Me Haradinin, agentin tonë
sekret dhe besnikë, lirishte mund te bisedosh nga i cili do te marresh
njohuri tjera qe nuk kam dashur ti shpalosi ne kete leter. Lamtumirë,
je i kshilluar mirë nga Andrinopja, më 15 Qerrshor 1444.
Pasi qe kishte kryer disa ekspedita ne Azi te vogël(turqi ne regjionin
eTmolisit) sulltani e dergon Skenderbeun si kapiten edhe ne Kosovë,
Mesië, si duket, Skenderbeu donte ti ikte kurthave te Adranopojes se
aty afer sulltanit mendonte jeta e tij do rrezikohej dhe ndoshta do e
pesonte si vellezrit e tij e te vritej ? Pra ekskursionet e tija ne
vendet ballkanike i mundesonin nje shpetimi dhe raste per te
planifikuar ndoshta edhe kthimin e tij ne Krujë. Keshtu pra revoltat e
njepasnjeshme ne Misië(kosovë) ate e gezonin, pra nderhynte kunder
Despotit serbë i cili edhe pse ishte vjehrri i sulltanit, shpeshehere
qonte krye por menjehere Skenderbeu e ulte ne vendë duke evituar edhe
gjakederdhje. Ne nje rast Skenderbeu kishte organizuar edhe turnir afer
Novobrdes ku luftetaret e dy kampeve kishin rastin qe te mateshin mes
tyre me diciplina te ndryshme si ne mundje hedhje shtizashe e shigjeta
por edhe dyluftime me kuaj me çka Skenderbeu evitonte gjakederdhjen e
panevojshme. Ai kishte ndrruar taktiken e eger kur dikur luftonte si
luan ne qytetet e azisë kunder kundershtarve te sulltanit, dhe krjte
me nje metod ndryshe ne terrenet e ballkanit. Mirepo pas betejes se
Nishit me luftetaret e tij kur braktis ushtrin e sulltanit, Skenderbeu
tenton te kthehet permes kosoves ne Krujë mirepo Despoti
serbë(despot= do thote zotshpije, gospodar qe ishte edhe term si vasal
i sulltanit) tenton te pengoje kalimin e tij neper kosove atehere
Skenderbeu hidherohet dhe i ve zjarrin disa keshtjellave serbe deri ne
Rashkë poashtu e debone popullesine serbe neper male dhe merre me vete
nje sasi te madhe ari qe i takonte despotit serbe...i cili menjehere
ankohet tek dhendrri i tij sulltan Murati, dhe tani ky del ne
mbeshtetje te despotit duke i shtruar kushte Skenderbeut se poqese nuk
ia kthen kete pasuri despotit ai do e sulmonte.
Te
lexojmi tani edhe letren tjeter derguar nga i biri i sulltan Muratit
II-të ku shifet miqesja mes ketye dy personaliteteve qe nga feminija e
tyre.
Letra e Sulltan Muhametit, derguar Skenderbeut
"Unë, Lartëmadherija, Emiri i Madh, Muhamet-Beg, i biri i
Lartëmadherisë se tij Emirit te Madh Sulltan Murat-Begut (Muratit II*)"
Skenderbeut, princit te Shqiptarve e Epirotve, shendet !
"Unë nuk njoh, shumë i dashtuni Skenderbeg, miqësi më të lidheshme se
ajo qe vjen nga miqësia e ngushtë; mbi te gjithat kur kjo lidhje është
formuar që nga rinija, "si¨në mes neshë", atëhere që ishe pengë tek i
ati imi dhe qe ne te dy jetonim së bashku si vllëzer.
Dhe kur mendoj per ato momente te kendsheme te feminisë sonë, kur më
kujtohen sherbimet e tuaja të shkelqyera, për te gjitha qe ke bër per te
famshmen shtepi te Otomanit, për ngritjen e perandorisë sonë, ju
pergezoj dhe per te ju vertetuar me duket se eshte nje detyr
perandorake.
Asgjë nuk do me ishte më e
kendshme per mua, e marr Perendin deshmitar, vetem qe t'ju shof perseri
dhe te knaqem nga prezenca juaj.
"Nese
trupat e forcave te mija keto ditë kan guxuar te pushtojnë Shtet e tuja
dhe te shtrojnë dhunim, unë s'jam pergjegjes; ato kane vepruar pa
urdherin tim dhe fitoret tuaja mbi ta nuk me kane hidheruar fare.
"Mirëpo ta lëmi këtë, për te ardhur ne marredhenjet tona te vjetra; se
një bashkim i shenjtë paqësor do te na pajtonte pergjithëmon.
"Pra, qe se si do te ishin bazat e aliances sonë; po te thëm, ta dini
mirë se cilat jane pikat qe udhezohet paqa me keto kushte.
"Unë kerkoj qarkullim te lirë neper tokat tuaja "për trupat e mia, qe
shkojne te luftojnë kunder Venedikasve; pastaj te me japish, peng,
Gjonin birin tuaj, per te cilin do kujdesm "si per femiun tim; dhe me ne
fund njerzit te mujne te bejne tregti lirishtë mes tyre.
"Nese ti pranon, eja, lirishtë tek une : pritja do jet e rangut madhor.
"Po, mbi besimin dhe fjalen e suverenit, do te benim marreveshje te
besushme me juve per nje paqe te pathyeshme; asnjhere më vendi yt nuk do
shqetesohet as nga ushtria ime dhe nga tjeter kushi.
"Për te tjerat, nese keni ndonjë pytje per te bërë, apo per te
"kthjellur dyshime, drejtohu me plotë besim, te derguarit tim Mustafas"
Dhënë në qytetin tonë perandorakë të Konstantinopojes "Më 6 Maj, 1461
Pershtatiur nga Dardan Leka pë renesancen ilire 2009
Heroizmi i Skenderbeut
Letra e mbretit Vladislas derguar Skenderbeut:
Vladisalasi, Mbreti i Polakëve e i Hungarisë i dergon letër Skenderbeut, Dukës së Shqipëtarve
Pas shumë bredhjeve që perndia e ka shty deri sot këtë urim tonin të
vonshëm, më ne fund gëzohem sot për ju dhe suksesin e dyfishtë te
fitores suaj qe është një sukses jo vetem për shtetin tuaj por
edhe per tere krishterimin, qe mevitytet tuaja dhe pasionin tuaj te
madh kjo mbeshtetje e juaja i ipet republikes krishtiane me bekimin e
perndis dhe vlerave tuaja. Sepse, të ju them të vertetën, disfata e
kombit shqiptar ishte një plagë që ne na dhimbsej gjithnjë dhe
ankoheshim, njësoj pa fjalë tjera, kur Gjon Kastrioti, babai yt, Princ
me merita të medha, e i shtypur nga Murati e i trishtuar nga kjo botë
më fatet e ngrata, nuk pati mundësi tua le juve në dor skeptrin e
trashegimnis, si birit të tij nen sundimin e huaj. Perendis i pelqeu
qe pati një fëmi si ju aqë fatlum; tjetër e mirë nuk i mbetej atij
për ti dhuruar njerzimit, vetëm se të ju kishte parë për heren e
fundit. Princ i kësaj botës, jeni i derguar në një çast fatal ku tani
jo vetëm se tokat shqiptare dojenë te mbrojtura por edhe do marrin
formen e dikurshme, të drejten dhe imunitetin e popujve që iu ishin
shkëputur mbretnisë së Maqedonisë nga rrembimi Osman.
Sepse
të heshti për gjërat që nga fëminija juaj dhe kunder deshires suaj
ju kan munduar rëndë por duke besuar dita më ditë, ju keni marrur në
mesin e barbarve një emër të Pavdekshem !
Nuk
ka gjë më të shkelqyer se kjo fitorja juaj që më admirim të madh
kemi besuar qe ju do ta fitonit duke shpartalluar Ali Pashen më
forcat e tij.
Mirëpo, ô Skenderbeg, tani të ipet një
rast tepër i madh dhe i famshëm që më ndihmen e Perendis e më një
kshillim të admirueshëm ju solli në këto çaste të duhura e të
vështiranë mbrojtje të krishterimit.Për ju është një rast i mirë që të
hakmirreni kundër Sulltanit për padrejtsit e vjetra e të reja që ua
ka bërë juve dhe gjithë shqiptarve, por edhe të gjithë dhunen qe ka
bërë ndaj fès, nuk thëm që e ka shuar; se sot njashtu edhe ne jemi
në të njejtën gjendje si ju, por nuk është vonë që të na ndihmoni më
forcat tuaja fitimtare.
Keshtu janë te pajtimit të
gjithë princat e Hungarisë dhe të polonisë, si dhe gjithënjerizit e
mirë.Juliani, kardinali i shën-Ëngjullit, ju lutet si dhe katolikë
tjerë, të bëhemi roje krishtianedhe se ka prane neve ketu ushtar te
armatosur, tjetër gjë nukë presim vetëm shenjen tuaj.Këtë herë te
sigurt, vetëm nëse ju e rrefyzoni këtë mundësi qe falas perendia na e
dergon, ne do fitojmi dhe perfundojmi këtë luftë e ti largojmi turqit
nga tokat e Europës qe ka kohë qe e pushtojnë.Nuk është nevoja më
duket qe t'ju ngushtoj juve më këtë arsytim; qe po të mbrohet na
sjellënderin driten dhelirinë !
Te kunderten; ta lëmi, nuk mundem te parashoh se çka do behet ne te ardhmen me ne !
Si
krishtian, na mungojnë keto detyrime ndaj njëri tjetrit. Flaka na ka
marrur te gjithëve gati por asnjëri nuk mendon se do arrije edhe tek
aji.
Shikojeni sot se në ç'farë gjendje duken grekët, po triballet(serbët) dhe tani gjendja ime?
Se
ç'farë Iliade do thoshin pastaj për ne, pas te gjitha ketyre fjalëve
qe i kemi durua deri metani dhe ku rrezikohemi për çdo ditë ?
Kemi
humbur princa te vlefshëm ne mbrojtje te Hungarisë në keto luftëra,
ku nganjëherenjë ushtri etëra është hdukur !Ka aqë shumë familje në
këtë mbretni qe mbajnë zi, nëna e gra te veshura me të zeza.Perpos
tyre kemi edhe princa tjerë te aleatve te te cilet gjendja është e
njëjtë.Keshtuqë te pambrojtur vuajmi ne te gjitha anet, prej te
njejtit armik !Sikurse ne vetë nuk dojmi te marrim frymë per të rënë
viktim për të tjerët.
Nukë e veçoj
ketu vetëm Eugenin(papen) dhe Filipin e Burgonjës, të gjithë
mundohen që ky samar te mos na bie vetëm mbi shpinën tonë.Njëri ketu
na ka dergua Legatin e tij, kardinalin e shën-Ëngjullit më të gjithë
kreret e tij dhe mendihma te medha. Duka i Bugonjës më anijet e tij ka
arritur deri në Galipolipengon me trimeri daljen e ushtrisë turke në
Europë.Një tjetër shpres neve na vjen së shpejti, ndihma vullnetare e
juaja si dhe vlerat tuaja na shtyn neve nga rrezikui pashmangshëm ku
fati jonë i te gjithve na shtyn te veprojmi bashkërishtë.
Mbi të gjitha, e di qe askush nuk e injoron pa pershtatshmërin tuaj në këtë ekspeditë, ne lutemi mos te ju vonoje.
Ju
siguroj qe kjo ndihmë do ju sjelli nder dhe ju lus që kjo marrveshje
mos te bienë mendje të ndonjë të ligut, te mbetet për tu ruajtur
dinjiteti yn pergjithëmondhe do vijoje në të ardhmen për famen tuaj dhe
arritjen deri në Madheshti !
Perendija ju ruajt !
Nga Buda, kryeqyteti yni, 4 Qershor 1444
Perktheu nga Laverdin, botim i vitit 1592 për =Renesancen=ilire=shqiptare= Dardan Leka 2010
