Popujt Azianikë:
Aziatikët ndahën në dy degë mjerishtë që nuk e dijmi se gjuhët e tyre a ishin të njejtes familje apo jo.
Popujt e veriut të Azisë janë stergjyshêrit e popujve tê gjuhës
eusakaro-kaukaziane, nga rrjedhin gjuhët Baske, Gjeorgiane dhe Qerkeze.
Ndërsa popujt Aziatikë të jugut; Pellazgët që flisnin këtë gjuhê të
ketij populli që tani ka humbur, ku ishin të shperndarë në kohën e
Neolitit deri në Lindjen e Afërme, si dhe në Europë duke sjellur me vete
tekniken e Agrikultures, të blegtorisë deh keramikës.
Qytetrimet Aziatike ishin në ngritje të madhe të zhvillimit ku Pellazgët
e Kretës dhe t'Anatolisë kishin shpikur një shkrim mirëpo u zhduken nga
invadimet Pontike.
Natufianët:
Natufianët janë
stergjyshërit e të gjithë popujve aziatikë qê u shfaqen në Neolitikë. E
kanë vijuar një evolucion të gjatë në këto vende që nga Paleolitiki.
Pishtarin e ketij civilizimi e merr një fis nga veriu, Myrejbetienët, qëkrijuan agrikulturen e parë.
Mirëpo dal nga dale këtë civilizim e zëvendëson populli Natufian.
Myrejbetienët;
Asianiket Myrebejtienê janê njê degë e Natufianëve.
Mlekët:
Civilizimi më i vjetër i njohur deri më sot tek popujt e Mlekëve është
civilizimi i Zarzienëve, -10 000 para krishti, pastaj Mlekasët ndahen në
dy degë; njëra në jug të liqenit të Vanit(Armani) dhe tjetra degë në
jug të liqenit Urmia.
Rreth -6700 para krishti njihen kultivatoret e dhive dhe te deleve, nga Hati edhe këta Myrejbetienë.
Në Miliennumin e II-të para Krishti, nën influencen e Sumerëve,
Elamitêt që ishin edhe keta popull Mlekas perendimor, çpikin një sistem
tê shkrimit dhe që e perhapin deri në Iranin perendimor. Për t'iu ikur
sulmeve indo europiane Ariane dhe Indus, disa fise leshuan vendin e
quajtur Kopet Dagh dhe shojnë në Afganistanë.
Kah fundi i Milenumit të II-të Indo Europianët Arianë dhe Indus e pushtojnë Iranin dhe Afganistanin ku dhe sjellin bronxin.
Triaaletienët Hatis:
Asianikêt Hatti janë një degë e trialetienëve, proto Kaukazianëve, te
cilët rreth -7200 deri -7000 para krishti perhapin kulturen e grurit dhe
të tërrshërës, fillojnë të ndertojnê shtepi katrore kah lindja dhe
perparojnë kah lindja në Anatolinë qëndrore, ku pastaj rreth b-5000 apo
deri -4500 para krishti azianikët Pellazgë të Kan Hasanit II si dhe të
Bejkesultanit do ta pushtojnë Anatolinë jugore, duke i shtyer
Trialetienët Hattis kah veriu. Më vonë kur Indo Europianët nezitë
formojnë një perandori nê Anatolinë qëndrore, marrin emrin Hittitë, nê
pekujtim të popullit të mundur tê këtij vendi, Hatis.
Seskelët:
Seskelët ishin më siguri një degë e azianikëve trialetienë, të ardhur
nga Haçilari i Anatolisë për tu vëndosur në Greqi. Seskelienët mundën
rreth vitit -4400 para krishti nga Pellazgët ku i kemi gjetur shenjat e
fshatrave të tyre të djegura. Një pjesë e Seskilienëve instalohët në
Italinë jugore rreth vitit -3800 deri -3200 para krishti të cilët më
vonë edhe këtu pushtohën nga Pellazgët Diminienë të ardhur nga Greqia.
Amukianët:
Pellazgët Amukianë rrjedhin nga Myrebetienët perendimor, të cilët rreth
-4500 deri -4100 para Krishti pellazgët Amukianët bien nën sundimin e
Halafienëve dhe pastaj të Sumerianëve të El Eubeid perveq të atyre qe
shkuan dhe u perzien më Semitët e Izraelit, për të formuar civilizimin
ghashulianë të qypave të zinjë të ilustruar.
Ky qytetrim do të
shkatrrrohet pastaj nga Semitët barinjë Kananeenë të ardhur nga
shkretira e Arabisë dhe i tërë regjioni u gjëndê nê nomadizëm.
Pellazgët Diminianë:
Azianikë të ardhur nga Kan Hasan dhe Bejçesultan në Anatolinë e jugut, rreth 4400 para krishti, dhe vëndosen në Greqi.
Invadimi i Italisë së jugut, kultura e Serra Alto me qypa spirale, dhe
pastaj Indo Europianët nga veriu i Greqisë e shkatrrojnë këtë civilizim.
Kardiatët;
Kardiotët, që bënin qypa më vija të pjerrta, janë një degë e ndarë nga
proto Seskelienët, të cilët e formuan kulturen e Mogulicës në veri të
Greqisë, në Shqipëri dhe Serbinë aktuale.
Pasi që ia arriten të
bëhën edhe lundrues, kulturen e tyre e hasim në Mesdheun meridional
sipas kultures së qypave kardiale, me vija të pjerrta rreth -5100 para
krishti ku i gjejmi edhe në jug tê Italisë rreth 4900 para krishti.
Njihet tek këta popuj kultura e Guadonës, pasi që bënin shtëpiza të
rrumbullakta tani i bënin katrore. nga druri dhe llaçi mê bykë.
Pas një kohe ndahen ne disa rrema;
Adriatët-Dinarikët, Tirrenianët dhe Franko-Iberikët.
Starçevienët:para Vinçiane...(këta terma janë shkencorë ngase aty nä ato vende te kështuquajtura Starçevo dhe Vinça janê gjetur gjurmë te vendbanimeve te hershme)
Starçevienët, mori emrin kjo kultur nga një vendbanim i lashtë afer
Novi Sadit, janë dega e siperme e Seskelëve, si ata tê ardhur nga
Anatolia që jetonin në shtëpia katrore nga llaçi. Kur këta vendosen në
Europë rreth 6000 deri -5000 para krishti, duket se i kishin asimiluar
popujt e vjetër vendas; popujt e Lepenski Vir të cilët adhuronin
perendinë në form të peshkut.
Te gjitha këto kultura shkatrrohën me invadimin e Pellazgëve rreth -4400 para krishti.
Kardio Adriatët:
Adriatët janë një degë e kardienëve të cilët rreth 4000 para krishti
një pjes e ktyre Adriatëve të shtyr nga Pellazgët lengilienë dhe
rubaneve( kultures se qypave me pshtjella) Adriatët pushtojnë Italinë e
veriut ku pastaj keta shtyhen në lindje nga populli Lagozza, të ardhur
nga Franca rreth 3200 deri 2500 para krishti. Më vonë keta popuj bien
nën sundimin e Indo Europianëve proto latinëve të Remedellos dhe të
Rinaldonës, fise Ballkanike të Vuçedolit.
Kronologjia parahistorike:
Nga -10 000 deri -2000 para Krishti
Periudha -8 300 Para Krishti
Në Europë pasi terhiqen Akullnajat, shpalosen zona të mëdhaja në
ultësira e lugina të vershueshme ku flora dhe fauna gjejnë një lulzim të
volitshëm ku edhe banorët e kanë patur shumë më lehtë qe të
furnizohëshin me ketë begati.
-7500 Para Krishti
Ngritja e ujërave bëjnë ndarjen e kontinentit të Europes nga ishulli i Britanisë së Madhe.
-7150 Para Krishti
Prej -13 000 para Krishti kur në këtë kohë Deti i Zi ishte një Liqe i
madh i cili gradualishtë thahej e që ishte 100 metra nën nivelin e
Mesdheut njashtu si sot që është Deti i Vdekur mirëpo kah fundi i epokes
së shkrirjes së akullnajave niveli i ujit ngritet për 120 metra dhe në
vitin 5650 para Krishti deti Mesdhe u zgjërua dhe kaperceu pragun e
grykes së Bosforit, këshqe mbrenda dy vite liqeni u egalizua me detin
Medhe.
Në Laponië, në veri të Suedisë, grupe te njerëzve gjuetar dalin në siperfaqe te ardhur nga Lindja, perendimi dhe Jugu.
-6500 para Krishti:
Në Afrikën e Veriut dhe Sahara bëhën dresimet e kafshëve shtëpiake nga banoret vêndas.
Në Milienumin e IV-të para Krishti, në Europen qendrore fillon epoka e
kultures së Lepenski Vir, në te dy anët e Danubit, tek gryka e portave
te hekurta, në një fshat më nja 100 njerëz në 22 shtëpi.
Në Kretë në vendin e quajtur Knosos zhvillohet një qender Neolitike.
-5 200 Para Krishti, agrikultorët e parë paraqiten në Europë dhe perhapen në drejtim të Holandes.
Ata prodhojnë një keramik karakteristike dekorative më shpulla të prera.
-4500 para Krishti në Europen lindore zhvillohet teknika e bakrit të
shkrirë në kalllupe qe shkrihej nê një temperatur të lartë nga rrëshiqi.
Paraqiten sepultura të pasura, sidomos ato në Varna në Bullgari, ku ne varreza shohim detaje tjera prestigjioze.
-4500 para Krishti ketu në Varna Bullgari, paraqitet një civilizim
misterioz, pra ky civilizim shtrihej brigjeve të liqenit afër Detit të
Zi, afër Varnes, ku ky civilizim njohi në zhvillim të lartë, të pa parë
për epoken.
Së pari gjejmi ketu qypa të mrekullueshëm, idol nga
ashti e guri si dhe vegla nga bakri. Pastaj një kilometer më tej jo
largë Varnës, për herë tê parë janë punuar gjesende prej ari, më te
vjetrat te zbuluara deri më sot.
Keto objekte janë punuar Në mes
të 4600 para krishti e 4200, në brigjet detit tê Zi, shumë kohë para
Piramidave të Egjiptasëve dhe civilizimit të Mesopotamisë,Shumica e
ktyre varrezave janê te paisura mê diademe tê pasuar nga ari dhe
gjesende tjera dekorative, rruza të persosura si dhe maje të shtizave
nga bakri si dhe keramika mjaftë bukur tê dekoruara. Janêë gjetur edhe
guaca tê detit, çka tregonse ka patur marrdhenje tregtare me onat e
jugut te Mesdheut.
Në regjionin e poshtëm të Danubit, shtazet pêr terhjekjen e pendes për të lavruar janë gjetur në shumë vende.
Poashtu në Rudna Glava është gjetur miniera e parë e bakri në botë.
-3800 para Krishti, fshatrat e parê të fortifikuara në Europen perendimore,
-3650 para Kriishti, në Rusi janë gjetur në varreza funerare karrocat e para tê terhequra nga kiet.
Në Milienumin e II-të ngriten monumentet megalitike te Karnakut në perendim të Francës.
-3200 para krishti në Hungari hasim karrocen e bujqëve.
-3500 Para Krishti,
Vala e parë e Indo Europianëve në Skandinavië.
-2900 Para Krishti,
Njohim Mikenen dhe Trojën.
Migracionet karriane në Qipro
Invazioni i një populli Anatolien në kretë, qe e bêjnê të njohur civilizimin Minoenë. Ishte nje popull paqêsor deh i fuqishëm.
-2800 para krishti, fillon ndertimi i Stonhengjit në Angli.
Në Greqi fillon qytetrimi Egjeenë, Kadmeenë më origjinë Fenikase që installohën në Beosië.
Perpunuar sipas "Prehistoire d'Europe" nga Dardan Leka për Rilindjen=Ilire=shqiptare=
Burimi
http://www.hist-europe.fr/Prehistoire
Qytetrimi i vjetër Europian i Vinçes Nga: PhilipCoppens: Europa e vjetër
Burimi:
http://www.philipcoppens.com/
Para
qytetrimit Sumerë, qytetrimit të Kretës apo Maltës, ishte "Europa e
vjetër", apo kultura e Vinçes, një harresë mbi të gjitha se sa një
zhdukje e civilizimit që është origjina e vertetë e shumicës së
civilizimeve tona te lashta.
Para qytetrimit Sumerë, qytetrimit
të Kretës apo Maltës, ishte "Evropa e vjetër", apo kultura e Vinçes, një
harresë mbi të gjitha se sa një zhdukje e civilizimit që është origjina
e vertetë e shumicës së civilizimeve tona te lashta.
Ka civilizime të humbura dhe civilizime të harruara.
Që
nga 6 mivjeçari deri tek mijëvjeçari 3-të para krishti, qytetrimi i
ashtu-quajtur "kultura e Vinçës" që shtrihët disa kilometra përgjatë
Danubit, në vendin që është tani Serbia, Rumania, Bullgaria dhe
Republika e Maqedonisë që lanë gjurmë kudo në Ballkan, si dhe pjesë e
tjera të Evropës Qendrore dhe Azinë e Vogël, dhe madje edhe në Evropën
Perëndimore.
Pak, ose fare nuk kanë dëgjuar deri sot për këtë
kulturë, por kanë par disa objekte të kësaj kulture. Për disa, keto janë
të ngjajshme më statujat famëkeqe te gjetura në Sumeri, Mezopotami, ku
autorë të tillë si Zecharia Sitchin kanë etiketuar si statuja "të
huaja", jashtëtoksore, duke parë se forma e këtyre krijesave të
çuditshme nuk mund të konsiderohen si rrjedh tipike e njeriut.
Pra, pse është fshehur apo janë parë vetëm nga pakë studiues keto statueja ?
Personi
më përgjegjës për izolimin e kulturës Vinçes ishte autoriteti i të
madhit Vere Gordon Childe (1892-1957). Ai ishte një sintetizues i
gjetjeve të ndryshme arkeologjike dhe u përpoq për të krijuar një
kornizë që përfshin çdo gjë për të krijuar një grup si "Revolucioni
neolitikut" dhe "Revolucioni urban". Në përmbledhje të tij, ai e pa
kulturën Vinçes si një pajisje kulturore i ndikuar më forcat më te
"civilizuara".
Pra nga pozicioni i tij dogmatik dhe me ndikime të
ndryshme, kultura e Vinçës ka marrë pak vëmendje nga studiuesit.
Fillimisht, interes në shenjat e gjetura në qeramikë ka gjeneruar
interes në disa qarqe akademike, por të vyshkura tani prej udhzimeve nga
Childes.
Interesi u rigjallë në vitet 1960 (pas vdekjes së
Childe), kryesisht për shkak të një zbulim të ri të bërë në 1961 nga Dr
N. Vlassa, gjatë gërmimit në rrnojat e Transilvanisë në tartarië, pjesë e
kulturës Vinçës. Në mesin e sendeve të ndryshme gjetën edhe tre pllaka
argjilore, të cilat ai i ka analizuar me metodën e radiokarbonit, qe
ishte metoda më e re për analizimin e vjetërsisë. keto pllaka nga
argjila u kthyen me keto rezultate; janë të vjetra 4000 vite para
Krishtit ! Mirëpo filloi kritika mënjëherë; Kritikët e metodologjisë së
re për të argumentuar këtë vjetersi më anen e Radiokarbonit ata thanë se
ky rezultat është i gabuar !
Si mund të jetë ky shkrim aqë i vjetër?
Tradicionalisht,
vendëbanimi sumerianë në Uruk ishte e datuar për 3500-3200 para
Krishtit, kurse Zbulimi i Dr. Vlashes ishte fillimisht një konfirmim më
tej se "kultura e Vinçes" kishte ngjashmëri të fortë me kulturen Sumere.
Të gjithë ranë dakord se Sumerët kishin ndikuar në kulturën e Vinçes
(dhe vendin e quajtur Tartari), e cila është caktuar një datë e perafert
rreth 2900-2600 para krishti, sipas kesaj metodologjiie tradicionale
krahasuese, e cila mbështet në logjikën e arkeologëve, në vend se t'iu
zbatoheshin provave të forta shkencore).
Por, nëse rezultatet e
karbonit do ishin të saktëta pêr këtë zbulim në Tartari qe datojnë 4000
vite para krishtit, që do të thoshte se kultura e Vinçes ishte më e
vjetër se Sumere ose Sumerët ishin të paktën një Mijëvjeçar më shumë se
arkeologët e kishin marrë më parë këtë datim si më të vjetrin në botë.
Gjithsesi,
në këtë rast, ose arkeologjia do të jetë në një gjendje të druajtje të
plotë dhe se arkeologët të gjitha ose një pjesë e tyre do të jen në
drejtime të gabuara deri me tani. Këtu; Kjo ishte Arsyeja pse
Radiokarboni u sulmua, në vend që thjesht te shqyrtoheshin idetë e
gabuara.
Nuk ka asnjë debat në lidhje me të: objektet e kulturës
së Vinçës dhe të Sumerëve janë shumë të ngjajshme. Dhe kjo nuk është
vetëm duke u nisur nga qeramika dhe objekte tjera: ata ndajnë një shkrim
që duket shumë i ngjashëm. Në fakt, pak interes është shfaqur për
kulturën e Vinçes para 1960-tes, e tera sillej rreth ketij mbishkrimi.
Zbulimi i Vlashes dukej vetëm se konfirmonte këtë përfundim, ai
gjithashtu një herë tha se shkrimi i gjetur ka qenë i ndikuar nga Lindja
e Mesme.
Te gjithë pra, përfshirë edhe Sinclair Hood dhe Adam
Falkenstein, ranë dakord që të dy shkrimet janë të lidhura mes tyre,
mirëpo Hood pa një lidhje tjetër, me të Kretës.
Së fundi,
dijetari hungarez Janosh Makkay tha se "origjina e piktogrameve të
Tartarisë janë më origjinë Mesopotamiane dhe nuk ka dyshim."
Por
kur kultura e Vinçes paraprihet papritur nga kultura Sumere, kjo tezë
nuk mund të ruhet, sepse e gjithë korniza arkeologjike do të prishej, të
vendosura kryesisht nga Çajld dhe kolegët e tij.
Kështu që tani që të dy mbishkrimet e Tartarisë studiohen si të pavarur nga ato Sumere.
Sigurisht,
ne duhet të pyesim veten nëse kjo është vetëm një përpjekje tjetër për
të ruajtur reputacionin dhe në qoftë se në dekadat e ardhshme, pozita në
fund do të kthehet, që do të thotë se kultura e Vinçes është me të
vërtetë origjina e civilizimit Sumerian, nje sugjerim i tillë do ishte
teper i shpejtë për momentin.
Edhe njëhere te pyesim veten: Cila është kultura e Vinçës?
Në
vitin 1908, ketu në këtë fshat të vogël buz Danubit më emrin Vinça, që
gjinet 14 kilometra nga Beogradi, u zbuluan vendbanime më të rëndësishme
prehistorike të neolitikut në Evropë. Zbulimi u bë nga një ekip i
kryesuar nga Z. Miloje Vasiç, i cili dilte nga shkolla e parë e
arkeologëve në Serbi.
Vinça është gërmuar në mes të 1918 dhe 1934
dhe është shpallur si një qytetërim në vet: një qytetërim iharruar, ku
Marija Gimbutas e quajti më vonë "Evropa e vjetër".
Që në fillim
të mijëvjeçarit të 6 para krishtit, tre milenar para dinastisë
Egjiptiane, kultura e Vinçës ishte tashmë një qytetërim autentik.
Po,
pra ishte një qytetërim i përbërë nga shtëpi, qytet tipik me shtepi
komplekse me dhoma arkitektonike, ndërtuar prej druri që ishin mbuluar
në baltë. keto shtëpi përgjatë rrugëve, e bëjnë qytetrimin parë të
Vinçes në Evropë, por edhe më i vjetër se sa qytetet e Mesopotamisë dhe
Egjiptit. Dhe qyteti i Vinçes në vetvete ishte një nga disa qytete, me
të tjerët si Potporanj, Selevaçi, dhe Ploçnik Predionica etj...
Maria
Gimbutas arriti në përfundimin se "në mijëvjeçarin e katert dhe fillimi
i pestë, në Evropën Qendrore dhe Lindore, evropianët e Vjetër kishin
qytete me dendësi popullsie të lartë, kishin banesa e tempuj
shumë-katëshe , kishin një shkrim të shenjtë, shtëpitë e medhaja me
katër apo pesë dhoma te mveshura mê poçari profesionale si objekte prej
bakrit dhe arit, artizanët prodhonin një sërë të produkteve të
sofistikuara. Një rrjet e rrugëve tregtare kishte ekzistuar që artikujt e
prodhura si qelqi i vullkanit, obsideni mermeri, bakri, kripa, që
qarkullonin permes kesaj rrugës më qindra kilometra të gjatë. "
Gjithçka mbi "Evropen e vjetër" është në fakt më shumë se në çdo vend tjetër si edhe në Lindjen e Mesme.
Ti kthehemi shkrimit te tyre.
Gimbutas
kishte një të shkojnë në duke u përpjekur për të përkthyer dhe ai e
quajti "gjuha e perëndeshë." Ajo e bazon punën e saj në atë të Shan
Winn, i cili përfundoi katalogun më të madh të shenjave të Vinçës deri
më sot. Kjo zvogëlon numrin e shenjave në 210, duke treguar se shumica e
shenjave janë të përbërë nga vija e drejtë dhe janë të drejtë në formë.
Vetëm një pakicë kishte linja të lakuara, te cilat ndoshta ishin
shenuar për shkak të vështirësisë së kurbës së skulpturës në sipërfaqe
nga balta. Në një përmbledhje të fundit, ajo arriti në përfundimin se të
gjitha shenjat e Vinçës që u gjetën janë të bazuara në pesë shenjat
kryesore:
- Një vijë të drejtë;
- Dy linja që ndërpriten në qendër;
- Dy linjat që ndërpriten në një fund;
- Një pikë;
- Një linjë e lakuar.
Winn,
megjithatë, nuk ka përfshirë këtë shkrim, pasi edhe shembujt më
komplekse nuk ishin tekste, dhe është emërtuar kështu më emrin si;
"para-shkrim", edhe pse më vonë, thotë Gimbutas, ishte me të vërtetë
"një shkrim". Megjithatë, të gjithë janë dakord se teksti i shkruar
ishte shumë i shkurtër në gjatësi me një histori apo një llogari të një
ngjarje historike.
Çfarë do thotë kjo ?
Në Sumer,
zhvillimi i shkrimit mbështetët mbi faktorët ekonomikë, të cilat
kërkonin "mbajtjen llogarive". Për kulturën e Vinçës, origjina e
shenjave të tilla te gjetura deri më sot tregojnë njohuri rreth
rrjedhimit te konsideratatave fetare dhe jo praktike. Me pak fjalë, vija
të gjata te ktyre shenjave tregon se behej fjalë për ndonjë lloj
formule magjike.
Kultura e Vinçes na mëson se, këtu ishin te
njohura edhe mineralet. Mendohej deri vonë se minieralet ishin të
njohura, jo të para-4000 vite para krishti, edhe pse në vitet e fundit,
shembuj tjerë kanë treguar se ishin të njohura edhe para 7000 vjete,
keto u zbuluan në minieren e bakrit në Rudna Glava, 140 km në lindje të
Beogradit, është të paktën 7000 vjet dhe kishte puset vertikale, të
thella deri njëzet metra dhe në kohën e zbulimit të kesaj miniere ishte
përsëri shumë e diskutueshme kjo egzistenc e miniere aqë të vjetër.
Një
dritë e re ka lindur së fundi në "Europen e vjetër", në nëntor 2007,
kur u njoftua se gërmimet në një vendbanim të lashtë në jug të Serbisë
kishte zbuluar praninë e një furre të përdorura për shkrirjen e
metaleve. Furrë e kishte mjete në atë: një daltë dhe çekan bakrit me dy
koka dhe sëpatë. Më e rëndësishmja, disa objekte metalike të cilat janë
bërë këtu, u gjetën në vend.
Gërmimet kanë zbuluar edhe një seri e
statujave. Arkeologu Julka Kuzmanoviç-Cvetkoviq theksoi se "sipas
figurines kemi gjetur, gra të reja u veshur bukur, si vajzat e sotme në
krye të shkurtër dhe funde mini, dhe të veshur rrathë rreth armët e
tyre. "
Fis që kanë jetuar në mes të anonim 5400 dhe 4700 para
erës sonë në vendin e 120-hektarësh në atë që është tani e di Plocnik
tregti, artizanale, artit dhe metalurgjisë. Gërmimet gjithashtu siguroi
një kuptim më të mirë të vjetër Evropa: për shembull, në afërsi të
vendbanimit, një termike mund të jetë dëshmi e spa vjetër në Evropë.
Homes për soba dhe kishte vrima të veçanta për plehra, ndërsa të
vdekurit u varrosën në një varrezë të rregullt. Njerëzit flinin në Mats
leshi dhe lesh, bëri rroba të, liri, leshi dhe lëkurë, dhe të kafshëve
të mbajtura. Komuniteti ishte gjithashtu veçanërisht dua të objekteve të
fëmijëve që ishin gjetur lodra përfshirë të tilla si kafshët dhe
trondit nga balta, dhe të vogla, pots projektuar clumsily bërë sa duket
nga fëmijët në pushimin.
Një dritë e re ka shkelqyer së fundi në
"Europen e vjetër", në nëntor 2007, kur u njoftua se gërmimet në një
vendbanim të lashtë në jug të Serbisë kishin zbuluar praninë e një furre
të përdorur për shkrirjen e metaleve. Në këtë furrë janë gjetur mjete
të ndryshme: një daltë dhe çekan prej bakrit me dy koka dhe një sëpatë.
Më e rëndësishmja është se keto objekte metalike te gjthat janë bërë
këtu në këtë furrë.
Gërmimet kanë zbuluar edhe një seri të madhe
të statujave. Arkeologu Julka Kuzmanoviç-Cvetkoviq theksoi se "sipas
figurinave, kemi gjetur gra të reja te veshura bukur, si vajzat e sotme
që mbajnë mini-funde, dhe më bylyzykë në krahët e tyre.
Fisi i
kësaj kolonie të panjohur që kanë jetuar në mes të 5400 dhe 4700 para
erës sonë në një siperfaqe prej më se 120-hektarësh në atë që është
zbuluar deri më tani në Ploçnikë, e njihnin tregtinë artizanale artin
dhe metalurgjinë. Gërmimet gjithashtu siguroi në një kuptim më të mirë
të Evropes së lashtë: për shembull, në afërsi të vendbanimit, është
zbuluar burim termal, mund të jetë dëshmi e një stacioni termal më të
vjetër në Evropë. Shtepit ishin të pajisura më stufa dhe kishte vrima të
veçanta për plehra, ndërsa të vdekurit i varrosnin në një varrezë të
rregullt. Njerëzit flinin në dyshek të bërë prej leshit të deleve, bënin
dhe veshjet tjera, rroba nga lini si dhe nga lëkura të kafshëve të
mbajtura. Komuniteti ishte gjithashtu veçanërisht i pasionuar pas
objekteve të fëmijëve, janë gjetur lodra të tilla ku reprezentonin
kafshë të vogla të punuara nga balta, projektuar ndoshta nga fëmijët në
pushimore të tyre ?
Ketu pra shohim vetëm këta dy shembuj të
cilat deshmojnë pêr civilizimin e lashtë mijvjeçar të Evropës së Vjetër
mijëra vjet përpara civilizimeve te fqinjëve të saj. Pra, Evropa e
vjetër është një kulturë e harruar, ashtu si dhe e ka thënë Richard
Rudgeley: "Evropa e vjetër ishte paraardhëse e zhvillimit kulturor dhe
shkalles së një civilizimit të persosur në lashtësi, në vend se të ishte
humbur në valët me ndonjë ngjarje kataklizmike apo gjeologjike, ky
civilizim humbi nga valët e fiseve pushtuese te ardhura nga Lindja.
Rudgeley argumenton më tej se kur përballemi me "pamjet e papritura të
civilizimit të Sumerëve dhe gjetkë, ai thotê se ne nuk duhet të shikojmë
tek qytetërimet jashtë toksore apo Atlantët, por të një civilizimit
të"Evropës së Vjetër", një civilizim të cilin bota duket se e ka injorua
deri me sot, dhe ne vetëm mund te pyesim vetën pse ?
Qytetërimi
Sumerianë ishte i përcaktuar në kultivimin e bimëve dhe në zbutjen e
kafshëve shtepiake, njerëzit të cilët jetojnin një jetë të ulët në masa
të mëdhaja, sidomos në fshatra apo qytete, me një lloj autoriteti
qendror. Me këtë përkufizim të qytetërimit, është e qartë se ky qytetrim
nuk ka filluar në Sumer, por në Evropën e Vjetër. Evropa e vjetër ishte
një kulturë neolitike, e cila mvarej nga bujqësia dhe mbarështimit të
kafshëve shtëpiake. Kafshët më të zakonshme në familje ishin bagëti, dhi
edhe pse të vogla, si dhe delet dhe derrat kanë qenë gjithashtu të
shumta. Ata kultivuan edhe lloje të grurit më pjellor nga parahistoria
që kishte edhe një ekonomi të tregut: një tepricë të produkteve e ka
çuar në rritjen e tregtisë me vendet fqinje, të cilat furnizohen xham
vullkanik, kripë ose më gjë sedne dekorative.
Në fakt, ata nuk
ishin me të vërtetë një " qytetrim neolitike" por ata ishin edhe më
përpara kohës së tyre në rajonin e Bela Vodes dhe Rudna Glava në si dhe
në shpellat natyrale, pra banorët e Vinçës erdhen në kontakt me minerale
bakri që ata kishin filluar ti japin formen me zjarr, fillimisht vetëm
për objekte dekorative (rruaza dhe rrathë). Ata ishin më tepër të
"Epokës së Bronzit" se sa të "Epokes së Gurit" kur në të njëjten kohë,
pjesa tjetër e Evropës dhe e Lindjes së Mesme, nuk ishte hy ende as në
"Epokën e qytetërimit të Gurit."
Një shkencëtare, tashmë e
njohur, Marija Gimbutas, theksoi rëndësinë e lashtësisë së kësaj Evropës
së Vjetër, aq shumë sa që e konsideron atë europ të dikurshme të ketë
shkuar shumë larg. Ajo interpreton se ky qytetërim i vjetër i Evropës si
të Perendeshave, një koncept që ka marrur një jetë ne vete në
industrinë moderne të Epokes së Re, e cila shtrihet përtej ktyre kufijve
të saj. Gimbutas vetë mund të kishte imagjinuar. Bernard Wailes tha se
si Gimbutas ishte "jashtëzakonisht e ditur, por jo edhe aq të mira në
analizën kritike ... Ajo mbledh të gjitha të dhënat, atëherë hedhet në
përfundim, pa ndonjë argument të ndërhyjës ... Shumica prej nesh kanë
tendencë për të thëne; oh Perëndia ime, këtu vjenë Marija përsëri ". Por
të gjithë janë dakord se themelet e saj janë të ngurta, dhe kjo është
ajo që ne ndërtojmë.
Gimbutas e daton qytetërimin e Vjetër të
Evropës para 6500 vitesh ose 3500-3200 para krishti. Mirëpo pastaj i
tërë rajoni u muar nga pushtuesit Indo-evropianë. Vendasit mund të bënin
dy gjëra: të qëndrojnë në vendin e tyre dhe të pajtohën nga mësuesit të
ri, ose të emigrojnë në kërkim të tokave të reja. Duket se njerëzit e
"Europes së vjetër" kanë zgjedhur: disa shkuan në kërkim të një strehë
në jug, në brigjet e detit Egje, dhe më gjerë. Harald Haarmann ka
identifikuar si përgjegjëje të rritjes së kulturës se ashtu-quajtur të
Cyclades dhe Kretës, pra civilizimit Egjeanë ku kolonët e ri arrijtën
rreth 3200 para krishti.
Sipas mendimit të Marija Gimbutas,
dallimi në mes të Evropës së Vjetër dhe indo-evropianëve ishte më tepër
se ardhja e një pushtuesi tjetër. Në interpretimet e saja, Evropa e
Vjetër ishte paqësore, kurse Indo-Europianët ishin meshkuj dhe luftëtar.
Sot,
nëpërmjet objekteve të kulturës së Vinçës hap dritaret e muzeve të
ndryshme, si më qeramika te bukura, të një niveli artistik dhe
teknologjik që nuk përputhet nga kulturat e tjera për mijëvjeçarët e
epokes së Neolitit fare.. Besohet se shkrimi i tyre kishte lindur e të
shkruhet si shenjtë. Ashtu si në Kretë, ata ishin një komb paqësor,
pallatet e Kretës nuk ishin të një cilësije mbrojtëse por zbukurimi.
Objektet
nga kultura e Vinçës tregojnë gjithashtu se kishin një jetë të thellë
shpirtërore. Objektet e kultit të përfshira nga figurinat e shumta, si
dhe mbi enët e flijimit, antropomorfe dhe enët zomorfike. Kur vrejmi se
numri i ktyre enëve dhe figurinave më shumë se 1000, e tejkalon numrin e
përgjithshëm të figurinave të gjetura në rajonin e Egjeut e të Greqisë,
ne vetëm mund të pyesim veten pse Evropa e vjetër nuk është e njohur sa
duhet sot?
Jeta u shfaq në këto objekte, si për të personifikuar
ciklin e lindjes dhe vdekjes së natyrës, me dëshirën e njeriut për të
marrë simpatinë për hir te natyrës apo për të qetësuar mbijetesën.
I
njëjti gabim është bërë edhe në Maltë, ku statuja te lashta prej disa
brezave që janë interpretuar si statuja të "Nëna mbretnesh" ndërsa
mendimtarët alternative si Joseph Ellul vuri në dukje se nuk kishte
asgjë në mënyrë specifike femërore në lidhje me këto statuja, ata
treguan permes ktyr figurinave një hyjni, që mund të jetë mashkull apo
femër. Kohët e fundit, pikëpamjet e Ellul janë ndarë edhe nga ekspertë
të tjerë në Maltë, si Dr.Caroline Malone, e cila argumentoi se, teoria e
tempujve Malteze ishte ngritur si pjesë e një e një kulture më vlera të
adhurimit të perëndeshës së tyre. Sipas tij, shoqëria malteze
prehistorike ka qenë relativisht e qëndrueshëme, i perkiste një
komuniteti bujqësore, duke jetuar në një ishull më një popullsi
intensive, ku festonin ciklet e jetës, ritet e kalimit të tranzicionit
në mes të fazave të ndryshme të jetës së tyre si dhe ndarjes nga jeta
dhe ringjalljes, fertilitetit, paraardhësit, të gjitha në një kontekst
kozmologjik, edhe më shumë se tek Evropa e Vjetër në Vinça.
Rreth
3200 para krishti, si e cekem kulturën e Evropës së vjetër e kanë bartur
në Egje dhe Kretë. Sot egjeenet konsiderohen si origjina e civilizimit
Minoan, por në një dimension që disa dijetarë kanë përfshirë në shkrimet
e tyre mbi Minoanët, në vend që të zgjedhnin se në Kretë ishte një
tjetër " çendër e civilizimit, Gimbutas thotë se "civilizimi që lulëzoi
në Evropën qendrore midis 6500 dhe 3500 para krishti dhe 1450 në Kretë,
gëzonte një periudhë të gjatë të jetës së qetë pa ndërprerje." Motive të
tilla si gjarpër, ndërthurur me zogjë, bletë dhe flutura, me model të
veçantë të sëpatave të dyfishta, keto shenja ngjajshmerije mund të
gjenden edhe në Evropën e vjetër si keto në Kretë. Por prova më e mirë
është në të shkruarit e Evropës së vjetër dhe Lineari i njohur i Kretës.
Gjithashtu
është e qartë se kontaktet mes Sumerëve dhe Evropës së Vjetër ka
ekzistuar qysh në kohën e kulturës së Ubaidit, të Eridu, vend që
frymëzoi aq Sitshin në formulimin e tij të teorisë Annunaki dhe
identifikimin e këtyre statujave si "Nephilim=Nefillim. Kultura Ubaid
është përafërsisht 4500 BC dhe se ne nuk duhet ndoshta të shkojmi aqë
larg sa të arrijmi në përfundimin më në fund se, Sumerët ishin fëmijët e
Evropës së vjetër, ku të dy kulturat qartë njihnin njëri-tjetrin. Në të
vërtetë, në vitet e fundit, objekte të vjetra evropiane janë zbuluar
edhe në jug të Francës, duke sugjeruar se qytetërimi i Evropës së
vjetër, jo vetëm që udhëtoi në Lindje, por edhe në Perëndim.
Ndoshta
ne duhet të njohim edhe qytetrimin meglitik Por jo, me sa duket, ende
nuk kemi marrur guximin për ta rrotulluar këtë guri !
Hapja e Bosforit, kataklizmi që ndryshoj këtë pjesë të Europes