QESHTJA SHQIPTARE 1919 PARA KONFERENCES SE PAQES NË VERSAJ
=PYETJA SHQIPTARE= POPUJT E VEGJEL PARA KONFERENCES SE PAQES
PYETJE SHQIPTARE NGA: Koloneli Léon LAMOUCHE, Bertrand BAREILLES
Edith DURHAM, Elise AUBRY, LN. PAPINIU dhe D. KOLOVANI
STUDIME TË MBLEDHURA DHE TË PUBLIKUARA NGA; metër BERATTI
=TE DREJTAT E SHQIPERISE NE EVROPEN E RE=
=E DREJTA E SHQIPERISË NË EUROPE TE RE=
Në përrallat popullore, dhe veçanërisht në ato të Gadishullit Ballkanik, shohim shpesh disa vëllezër, zakonisht bij mbretërish, disa prej të cilëve janë të mbushur me të gjitha favoret e fatit, ndërsa i fundit është vazhdimisht i ekspozuar ndaj keqdashjes dhe aventurave më të vështira. . Por duke qenë se është më inteligjenti, më i mençuri dhe më i guximshmi, ai përfundon, pavarësisht nga grackat e vëllezërve të tij, duke triumfuar mbi të gjitha pengesat dhe duke rifituar trashëgiminë e babait të tij.
La destinée des peuples balkaniques présente quelque analogie avec celle des personnages de leurs légendes. La Grèce, par exemple, nous rappelle le fils de roi, protégé par le sort, qui, quoi qu'il fasse, est toujours favorisé et en profite pour supplanter ses frères. Le peuple albanais, au contraire, représente le héros méconnu, poursuivi par l'envie et voué aux aventures périlleuses. Mais l'analogie n'est pas complète. Le héros
persécuté des légendes populaires est ordinairement le plus jeune de ses frères, tandis que les Albanais sont les aînés des peuples balkaniques, et, jusqu'à présent, la légende est inachevée en ce qui les concerne, car ils n'ont pas encore connu le triomphe final qui doit récompenser la vaillance et la vertu dédaignées.
En ce moment où l'on parle tant du droit des peuples, on ne s'inquiète guère de celui des Albanais. Même, des traités secrets ont, un moment, disposé, sans leur avis, de la plus grande partie de leur territoire national. Il semble qu'aux yeux des arbitres de la paix, l'Albanie soit une terre sans maître, dont on puisse disposer comme d'une valeur d'appoint au gré des combinaisons de la politique mondiale.
Ndërsa aq shumë i është vënë theksit teprimeve që pretendohet se kanë bërë bullgarët në dëm të serbëve dhe grekëve, ka pasur heshtje të plotë për veprimet e këtyre të fundit në Shqipërinë Veriore dhe Jugore, si gjatë dhe pas luftërave ballkanike të vitit 1912. -1913 dhe gjatë luftës së fundit. E megjithatë, këto akte (që në disa raste përbënin edhe shkatërrimin e plotë të vendit) tejkalojnë çdo gjë që mund të kishin bërë bullgarët.
Megjithatë, nëse ka një komb që në Lindje meriton vëmendje, ai është kombi shqiptar. Siç e thamë edhe më parë, mund të pretendojë titullin e më të vjetrit të popujve ballkanikë. Pa përfshirë pellazgët, origjina e të cilëve është më shumë çështje legjendash sesa historie, mund të vëmë re vetëm praninë e lashtë të shqiptarëve në tokën që ata pushtojnë aktualisht. Ne e dimë se kur dhe si u formua populli rumun, kur erdhën sllavët dhe turqit; edhe ardhja e grekëve, edhe pse shumë më e vjetër, lind hipoteza që kanë të bëjnë me periudhën historike, ndërsa shfaqja e parë e shqiptarëve është absolutisht e panjohur. Prandaj ata kanë të drejtë ta konsiderojnë veten si indigjenë,
D'autre part, le caractère indo-européen des Albanais est incontestable; leur physionomie, leur langue, dont nous parlerons plus loin, en sont la preuve. Nous aurons également à signaler les traits tout à fait caractéristique qui rapprochent l'albanais du roumain et du bulgare, et qui montrent qu'à une époque qui n'est pas très lointaine, les différents peuples indigènes de l'Europe orientale. Daces, Thraces, Jllyriens, Epirotes, Macédoniens, appartenaient à une grande famille ethnographique et linguistique dont les Albanais, petit-fils des Illyriens et des Epirotes sont les descendants les plus purs.
Réfugiés dans leurs montagnes comme les Roumains dans les Carpathes, les Albanais ont résisté à toutes les invasions et ont conservé intact leur caractère national. Un fait absolument remarquable et que, en Orient, on doit considérer comme exceptionnel, est que ce caractère a prévalu sur toute autre considération. Alors que chez tous les peuples voisins, l'idée religieuse a presque toujours et pendant longtemps dominé le sentiment national (1), alors que les Slaves musulmans, Serbes de Bosnie ou Pomaks (Bulgares) de Macédoine et du Rodope, les Grecs islamisés de Crète, tout en conservant leur langue maternelle, se disaient Turcs et se considéraient comme tels, les Albanais sont toujours restés Albanais et ont toujours conservé très vif, le sentiment de leur solidarité avec leurs compatriotes d'autres cultes, solidarité particulièrement sensible entre musulmans et catholiques dans l'Albanie du Nord, les premiers se rendant compte de ce que les catholiques, pour des motifs que nous exposerons plus loin, étaient les meilleurs et les plus fermes défenseurs de la langue et du sentiment national albanais.
Les Albanais ont résisté aussi bien aux flatteries qu'aux violences de leurs maîtres turcs. Même ceux d'entre eux que la faveur des sultans et leur confiance dans la loyauté de ces farouches montagnards, appelaient à des postes de choix à la Cour impériale, restaient toujours Albanais de cœur.
D.D
Per Rilindjen=ilire=shqiptare, Dardan Leka
=====vijone=================================
=====vijone=================================
PAVARËSIA… BËN FANTASI! Shqipëria, e përfshirë më parë në Perandorinë Osmane, u çlirua në vitin 1912 pas një lufte që dëboi pushtuesit. Kjo është mundësia për Modianon, italian dhe koleksionist, të krijojë një seri prej 5 vinjetash me qendër shqiponjën shqiptare me legjendën franceze Pavarësia Shqiptare si dhe fjalën POSTES (abuzive). Ai do të shesë printimin e tij konfidencial gjatë një kongresi shqiptar në Triestre. Pulla 5c, 10c, 25c, 50c dhe 1fr. Një nismë private që përkujton një ngjarje që u materializua në nivel të fuqive të mëdha në vitin 1921 pas disa kryengritjeve (Rumelia, Epiri, Mirdicia). Këto pulla private shfaqen vetëm në disa katalogë të specializuar (shih pulla apokrife ose fantazi nga G. Chapier).
Çështja e kufijve është veçanërisht serioze, sepse përfshin dy vende ndaj të cilave Antanta u jep shumë favore dhe njëri prej përfaqësuesve të të cilëve, z. Venizelos, ka arritur të marrë autoritetin e plotë përballë Këshillit të Lartë, krejtësisht në disproporcion me rëndësinë e vendin e tij dhe shërbimet e kryera prej tij.
Nëse do të dëgjoheshin kërkesat e delegatëve serbë dhe grekë, siç është bërë deri më tani për çështje të tjera, Shqipëria e pavarur do të reduktohej pothuajse në asgjë, nëse nuk do të zhdukej plotësisht.
Megjithatë, pretendimet e këtyre dy vendeve nuk janë në asnjë mënyrë të bazuara. Ishte e kuptueshme që në vitet 1912 dhe 1913, Serbia, e privuar nga çdo dalje detare, dhe Mali i Zi, donin të zgjeroheshin në bregdetin e Adriatikut dhe të fitonin Scutarin dhe Durazzo-n. Por aktualisht, situata është krejtësisht e ndryshme. Të gjitha vendet serbo-kroate, të grupuara në një shtet të vetëm, kanë një vijë bregdetare të gjerë në Dalmaci me porte të shumta të mira.
Ils n'ont donc plus besoin de régions qui leur sont complètement étrangères par la race et la langue aussi bien que par l'histoire et la religion. Il serait même tout à fait juste et logique que la Serbie et le Monténégro désormais incorporés dans un grand Etat slave du Sud, orienté vers l'Europe et non plu Vers les Balkans, abandonnassent une partie tout au moins des territoires purement albanais qui leur ont été attribués en 1913 et notamment Touzi, Plava, Gousinié qui, une première fois en 1878 se sont défendus si vaillamment, et avec succès, contre l'annexion au Monténégro: Diakovitsa (Iakova), Prizren, si souvent révoltés contre la domination turque, Dibra, etc. Rien, actuellement, ne justifie plus l'annexion de ces pays à un Etat étranger.
Du côté du sud, la Grèce a profité des événements pour occuper ce qu'elle appelle l'Epire septentrionale, région sur laquelle elle avait, en 1913, élevé des prétentions. En octobre 1916, les troupes grecques ont dû évacuer Koritza, et les troupes françaises qui en ont pris possession et y ont organisé une administration civile albanaise, ont pu se convaincre du caractère essentiellement albanais de cette ville et de son district. Koritza a toujours été un ardent foyer national et intellectuel albanais, et, après la révolution jeune-s turque, les habitants de son sandjak (département), d'accord avec les Macédo-Roumains, ont envoyé à la Chambre ottomane, à titre de protestation contre les Grecs, un député valaque. Il avait été, dernièrement, question de laisser l'armée hellénique occuper de nouveau Koritza. Le maintien des troupes françaises permet d'espérer que le droit des Albanais a été reconnu et que, tout au moins sur ce point, une grande injustice sera évitée.
En ce qui concerne une autre partie de la même région, l'ancien sandjak d'Argyrokastro, on se souvient encore des manœuvres grecques tendant à en conserver la possession en 1913, malgré la décision des grandes Puissances. Les opérations des bataillons sacres de M. Zographos furent accompagnées de terribles dévastations. Nous avons exposé ces faits au point de vu politique dans un article de la Revae Politique et Parlementaire, la Naissance de l'Etat albanais (N° du 10 mai 1914).
Nous croyons utile de reproduire ici un passage de cet article, qui montre le peu de consistance des arguments grecs, basés sur la confusion systématique entre la religion orthodoxe et la nationalité hellénique.
Në një intervistë dhënë më 29 janar 1913, një redaktori të Neue Freie Presse, zoti Gryparis, ministër i Greqisë në Vjenë, pasi ekspozoi pretendimet helene në Epir, u shpreh kështu: Ndoshta mund të vërejmë se midis Grekët e këtij territori, ka një numër të caktuar të tyre që flasin shqip ose vllahisht. Unë nuk do ta kundërshtoj këtë; Madje do të pranoj se njerëzit që flasin shqip ose vllahisht përfaqësojnë pothuajse një të tretën e elementit grek. Megjithatë, më duhet të theksoj se shumica e atyre, familjet e të cilëve flasin shqip ose vllahisht, përdorin greqishten si gjuhë të kulturuar dhe të biznesit (als Kulturund Geschaef tssprache).
Z. Gryparis, ndoshta pa dashur, e shpjegon kështu situatën shumë saktë, por pasojat që duhen nxjerrë nga ky prezantim nuk janë ato që ka menduar autori i tij. Është e qartë se ata grekë që në shtëpi flasin shqip ose vllahisht, edhe pse përdorin greqishten si gjuhë biznesi, janë të pastër shqiptarë ose vlleh, përndryshe do të flisnin edhe greqisht në shtëpi... Për një kohë të gjatë gjermanishtja ka qenë “Kultur- und Geschœftssprache” në Bohemi, në Carniola, në Kroaci, ndërsa italiani kishte të njëjtën situatë në Dalmaci. A i pengoi kjo çekët, sllovenët, kroatët që të mbeteshin sllavë dhe, posa të kishin mjetet dhe lirinë, sidomos nga viti 1806, t'i jepnin gjuhës së tyre amtare vendin që me të drejtë kishte të drejtë, në administratë, si në shkollë dhe në treg?
Pa u larguar nga Orienti, a do të mendojmë ndonjëherë t'i konsiderojmë si francezë izraelitët e Selanikut, të cilët në shtëpi flasin judeo-spanjollisht, por frëngjishtja e të cilëve është, me gjithë fuqinë e termit, "Kultur- und Geschaeftssprache"?
Nuk ka dyshim se shumica e grekëve të zotit Gryparis, të cilët flasin shqip në shtëpi dhe greqisht në publik, do të ndihen plotësisht shqiptarë kur të mund të flasin edhe gjuhën e tyre amtare në jetën zyrtare dhe kur t'i dërgojnë fëmijët e tyre në shkollat shqipe si sapo të hapen këto shkolla. »
Ne e dimë, për fat të keq, anshmërinë që gëzojnë aktualisht grekët, pavarësisht armiqësisë që ata treguan ndaj Antantës gjatë tre viteve të para të luftës. Prandaj mendojmë se është e kotë të flasim për korrigjime të kufirit të vitit 1913, pavarësisht të drejtave të padiskutueshme të popullit shqiptar mbi ish-sanxhakun e Gumenicës (Çamëri, në turqisht Tchamlyk). Por të paktën duhet të shpresojmë që ky kufi, i vendosur sipas studimeve të ndërgjegjshme të një komisioni ndërkombëtar, të ruhet dhe Shqipëria të mos humbasë dy nga qytetet e saj të rëndësishme, Ghinokastër (Argyrokastro) dhe një (Koritza).
Nëse duam që shteti shqiptar të jetë një element i rendit dhe paqes në Evropën Lindore, duhet t'i jepet një territor mjaft i madh që të ketë mundësinë të jetojë dhe të lulëzojë atje dhe t'i vërë kufij që nuk përbëjnë, që në fillim. , shkaqet e konfliktit me fqinjët e saj.
Por, cilido qofshin kufijtë e tij, një shteti ka nevojë, për të mbijetuar dhe zhvilluar, një sërë elementësh, shumica e të cilëve, fatkeqësisht, mungojnë në Shqipëri. Kjo nuk ka asgjë që përbën mjete moderne ekonomike; Neglizhenca turke i kishte lënë vilajetet e Shkodrës dhe të Laninës pa rrugë dhe hekurudha; Punimet e pakta rrugore apo zhvillimet portuale të kryera gjatë luftës nga palët ndërluftuese janë të pamjaftueshme dhe shpesh, për më tepër, të ndërtuara sipas një projektimi krejtësisht të huaj për interesin e vendit. Për të krijuar këto elemente të jetës ekonomike do të kërkohet kapitali, i cili jo më pak mungon. Me gjithë inteligjencën vendase dhe cilësitë e tij, populli shqiptar, si pasojë e rrethanave për të cilat nuk është aspak përgjegjës, aktualisht nuk është i përgatitur për jetën politike perëndimore. Ai me siguri do të ketë sukses, por ne duhet ta ndihmojmë atë. Mbi të gjitha ka nevojë për financierë, teknikë dhe agronomë për të organizuar vendin nga pikëpamja ekonomike. Për të gjitha këto arsye, Shqipëria ka nevojë për ndihmë të jashtme. Kjo domosdoshmëri, duke qenë në vetvete, e dukshme dhe e pakontestueshme, njihet nga shqiptarët më patriotë. Por ajo ku çështja bëhet e ndërlikuar është kur kalojmë në modalitetin e aplikacionit. në vetvete, e dukshme dhe e pakontestueshme, njihet nga shqiptarët më patriotë. Por ajo ku çështja bëhet e ndërlikuar është kur kalojmë në modalitetin e aplikacionit. në vetvete, e dukshme dhe e pakontestueshme, njihet nga shqiptarët më patriotë. Por ajo ku çështja bëhet e ndërlikuar është kur kalojmë në modalitetin e aplikacionit.
L'idée d'un mandat confié à Tune des puissances principales, ou même à la Société des Nations, répugne aux Albanais à cause de l'assimilation qu'elle semble établir entre leur pays et les régions arriérées de l'Asie ou de l'Afrique. En outre, les projets renouvelés récemment et qui tendraient à faire, de districts représentant, au total, la plus grande partie de l'Albanie, une sorte de monnaie d'appoint, pour faciliter la solution du problème italo-slave du sud, les a mis en défiance.
Ndërsa, deri më tani, shumë shqiptarë shfaqnin simpati ndaj Italisë, të justifikuar nga fqinjësia, marrëdhëniet tregtare, disa analogji të karakterit, trajtimi liberal që iu bë kolonive shqiptare të Italisë së Jugut dhe Sicilisë dhe do të kishin qenë të gatshëm të arrinin një marrëveshje. me kombin e madh fqinj, me kusht që të respektonte karakterin e tyre kombëtar dhe pavarësinë e tyre politike, sot opinioni i përgjithshëm është kundër çdo mase që mund të kufizojë, në çfarëdo forme, ose sovranitetin politik dhe ekonomik të Shqipërisë dhe të tjetërsojë çdo pjesë të territori që iu njoh në vitin 1913.
Duke e kuptuar mirë se çfarë u mungon, shqiptarët kërkojnë ndihmën e forcave intelektuale dhe të kapitalit të huaj; Ata janë gati të thërrasin administratorë, financierë, teknikë dhe instruktorë ushtarakë perëndimorë, por preferojnë t'i kërkojnë nga fuqitë e painteresuara për çështjet e Ballkanit, duke përjashtuar të gjithë fqinjët e tyre, të mëdhenj apo të vegjël.
Nuk e dimë nëse kjo mënyrë e të parit, që ka si rezultat përjashtimin e ndihmës së fuqisë së madhe më të afërt me Shqipërinë dhe më të interesuarve për zhvillimin e saj, është në përputhje me interesin e këtij vendi. Megjithatë, nuk mund ta mohojmë se kjo shpjegohet me ngjarjet e fundit.
Les délégués albanais auprès de la Conférence de la Paix croient savoir que dans le cas où l'Italie renoncerait à la souveraineté sur Avlona (Valona) et sur tout autre point du territoire albanais, les Serbes et les Grecs abandonneraient également leurs prétentions à la possession de la région au nord du Drin ou de l'Epire septentrionale.
Referances:
« Si l'Albanais a les qualités physiques des Suisses et des Tyroliens, s'il est comme eux un marcheur intrépide, escaladant, le fusil sur l'épaule, les montagnes à l'instar des chèvres, il a de plus qu'eux une vivacité et une gaîté méridionales, réunie à une perspicacité extraordinaire et instantanée.
C'est, comme les Grecs, le peuple à réparties heureuses par excellence.
Krenaria kombëtare shfaqet në fjalët më të vogla të Schkipetarëve, në gjestet e tyre, në qasjen e tyre të lehtë apo edhe teatrale. Guximi është i lindur për ta dhe, të qytetëruar, në vend që të ishin zviceranët e Orientit ata do të bëheshin francezë, domethënë të atyre njerëzve të cilëve pushtimet u buzëqeshin më shumë. » (Ami Boue: Turqia e Evropës, vëllimi II, faqe 72.)
“Banorët, veçanërisht të AIbanisë së sipërme, paraqesin profile identike me ato të ushtarëve romakë, të figuruara në disa harqe triumfale të perandorëve të parë romakë. Ata ndoshta ishin pjesë e luftëtarëve të Aleksandrit, Pirros, Teutës dhe Gentiut, si dhe ata të perandorëve romakë dhe veçanërisht të Dioklecianit, komi^a-të e tyre.
triote. » (Idem, faqe 71.)
DB
(1) Ne e dimë se raca shqiptare është e ndarë, nga pikëpamja etnografike dhe gjuhësore, në dy fraksione të mëdha, Giiéyiies, në Veri, që korrespondojnë me Ilirinë e lashtë. dhe Toskët në Jug, duke zbritur nga
epirotët.
(1) Shih Pyetjen për Koricën, të pastër D. Holovani. Paris, 1919.
(1) Vetëm në shekullin e 19-të shohim, tek bullgarët, ideja e kombësisë që mbizotëron dhe çon në një ndarje fetare; atëherë është kombësia ajo që e bën fenë, por të dy konceptet mbeten të bashkuara.
(1) Një nga oficerët italianë, i atashuar, nga viti 1904 deri në vitin 1908, në riorganizimin e xhandarmërisë në Maqedoni, nënkoloneli, aktualisht gjeneral, Muricchio, vjen nga një lokalitet shqiptar në Kalabri;
me ardhjen e tij në kazanë e Ohrit, ai mundi të fliste në gjuhën e tyre amtare me banorët e fshatrave shqiptare të rajonit.
Për më tepër, qeveria osmane ruajti qetësinë në Shqipëri vetëm duke u dhënë zyrtarëve të saj një diskrecion që rezultoi t'i linte banorët pothuajse zotër të shtëpive të tyre. Kur xhonturqit donin të zbatonin utopitë e tyre të asimilimit dhe bashkimit osman, ata hasën në rezistencë të ashpër, të manifestuar, nga viti 1909 deri në vitin 1912, me tre kryengritje të njëpasnjëshme, e fundit prej të cilave ishte një nga shkaqet kryesore të katastrofës përfundimtare të Perandoria Osmane.
Il est donc impossible de nier l'existence et la vitalité de la nationalité albanaise, et il est véritablement étrange, alors que les voix les plus autorisées de l'Entente ont si souvent affirmé que la paix nouvelle devait être basée sur le droit des peuples, de voir l'une des
plus vieilles races de l'Europe complètemenf oubliée et menacée d'être partagée entre ses voisins. On ne peut même pas alléguer ici, comme on l'a fait pour les Bulgares, que le droit du vainqueur, c'est-à-dire la force, prime le droit tout court. Les Albanais n'ont été, à aucun moment, les ennemis de l'Entente; un grand nombre d'entre eux. au contrairt ont pris part aux opérations des armées française vi italienne, et les bataillons organisés et commandés par des officiers français, dans le territoire de Koritza, se sont conduits de manière à mériter les plus vifs clogcs de leurs chefs; Tune de ces unités, le premier bataillon de tirailleurs albanais, a obtenu une citation :i l'ordre de Tarmée d'Orient (1).
C'est une erreur, malheureusemnt trop répandue, et une injustice, de considérer les Albanais comme un peuple irrémédiablement barbare. L'état, incontestablement très arriéré, dans lequel se trouve leur pays, tient essentiellement à la domination inintelligente à laquelle il a été soumis pendant quatre siècles. La Bosnie habitée par une population de pure race serbe, n'était pas plus civilisée avant que l'Autriche ne vînt, sur mandat de l'Europe, y apporter la culture occidentale.
Shqiptarët, të cilët nën dominimin romak, ashtu si dakët, paraardhësit e rumunëve, i janë nënshtruar, ndonëse në një shkallë më të vogël, një fillim latinizimi, janë një popull inteligjent që u afrohet, në shumë aspekte, italianëve të jugut apo korsikanëve. Ata padyshim ishin të denjë për një fat të shkëlqyer, por, të mbyllur në një rajon të varfër, të nënshtruar ndaj një regjimi politik, i cili, larg nga synimi për të nxitur zhvillimin e vendit, dukej se i kishte dhënë vetes detyrën për ta mbajtur atë në barbari. vetëm në gjendje të kultivojnë cilësitë që kanë të bëjnë me gjendjen e tyre shoqërore, trimërinë, dashurinë për pavarësinë. një kult supersticioz nderi, i manifestuar nga praktika e hakmarrjes (hiak, gjaku), dhe si pasojë, mosbesimi - kundër çdo ndikimi të huaj dhe kundër çdo inovacioni.
Megjithatë, do të ishte gabim të besohej se shqiptarët janë të paaftë për qytetërim dhe përparim. Ata mund të pretendojnë paraardhës të shquar. jo vetëm Pirro, mbreti i Epirit, por Filipi dhe Aleksandri i Madh, grekë vetëm nga arsimi. Raca e tyre i dha Perandorisë Osmane, me ushtarët e saj më të guximshëm, me oficerët e saj më të aftë, me nëpunësit e saj civilë më inteligjentë. Katolikët e Shqipërisë së Veriut, kolonitë shqiptare të Italisë së Jugut dhe Sicilisë sollën një sërë burrash të shquar, studiues, personalitete të larta fetare, politikanë, oficerë (1).
Shumë mësues në shkollat greke në Turqi ishin me origjinë shqiptare dhe shpesh e ruanin, nën helenizmin e dukshëm të imponuar nga karriera e tyre, ndjenjën dhe dashurinë e racës së tyre.
Nëse, në atdheun e tij, do të bëhej jopjellor nga një administratë e dëmshme edhe më shumë se nga natyra, shqiptari i shtresave të varfra vështirë se mund të ishte gjë tjetër veçse bari, nëse jashtë do të favorizonte profesione që e lejonin të mbante armë dhe të ushtronte autoritet. , madje shumë minimale, si ajo e xhandarit, e gardës, e gardës private, e kavasit, puna materiale është larg të qenit e huaj për të. Mijëra shqiptarë fitojnë bukën e gojës si punëtorë fabrikash, punëtorë, fadroma, në të gjitha qytetet dhe në të gjitha kantieret e Turqisë në Evropë dhe Azi, në Egjipt, në Rumani, në Amerikë. Para Luftërave Ballkanike, shumica e shoferëve të tramvajit të Selanikut ishin shqiptarë; gjatë elektrifikimit të rrjetit, ata u përshtatën shumë shpejt me funksionet e wattman. Dibriotët e zgjuar dhe aktivë, të cilët në Maqedoni kanë pothuajse monopolin e punimeve të ndërtimit, janë, është e vërtetë, pjesërisht bullgarë, por në një numër të madh edhe shqiptarë. Në Kostandinopojë, shumica e qumështit, shumë bukëpjekës, kocher dhe kopshtar janë shqiptarë. Në të gjithë Orientin, madje edhe në thellësi të Azisë Osmane, në shëtitjet publike, në stacionet hekurudhore, takohen shqiptarë që shesin ëmbëlsira, ëmbëlsira dhe pije freskuese. Sado modeste të jetë sfera në të cilën ushtrohet më shpesh veprimtaria e shqiptarëve jashtë vendit të tyre - dhe kjo nuk mund të jetë befasuese për fëmijët e një rajoni kaq të varfër. të një populli kaq pak të kulturuar - mjafton të tregohet se nuk i mungojnë aftësitë për punë, dëshira për fitim, fryma e sipërmarrjes. E menaxhuar mirë dhe e vendosur në kushte më të favorshme, raca shqiptare mund të arrinte një situatë ekonomike, në mos shumë brilante, të paktën të mjaftueshme për t'i mundësuar asaj një shkallë të përshtatshme qytetërimi.
Krahas varfërisë në pjesën më të madhe të vendit, injoranca ka qenë deri më sot një nga shkaqet që kanë penguar çdo përparim në Shqipëri. Do të ishte ende një padrejtësi të bësh shqiptarët përgjegjës. Që nga e nesërmja e këtij revolucioni të korrikut 1908, i cili dukej se do të sillte liri dhe barazi për të gjitha kombësitë osmane, shqiptarët kërkuan mbi të gjitha të drejtën për t'u arsimuar, për të mësuar gjuhën e tyre amtare, për të mësuar të lexojnë dhe të shkruajnë atë, një të drejtë. të cilat deri atëherë u ishin mohuar me rigorozitet bashkatdhetarëve të tyre myslimanë dhe ortodoksë. Në të vërtetë, qeveria e Abdul-Hamidit, aq plot përbuzje, në përgjithësi, për arnautët, megjithatë ndaloi gjithçka që mund të zhvillonte ndjenjën kombëtare midis tyre, dhe veçanërisht, kulturën e gjuhës shqipe. Nga ana tjetër, kleri patriarkist nuk pranonte, në shkollë, as në kishë, gjuhë tjetër përveç greqishtes, shqiptarët ortodoksë mund të mësonin vetëm shkrim e këndim në këtë gjuhë. Vetëm shqiptarët katolikë të veriut mund të studionin dialektin e tyre që mësohej në shkollat e misionit dhe që priftërinjtë e përdornin në kishë për të mësuar katekizmin, predikimin, këndimin e himneve etj. Gjithashtu midis gegëve katolikë (1) u ruajt karakteri kombëtar shqiptar, me gjithë integritetin e tij. Kjo shpjegon simpatinë që ata gëzonin, pavarësisht nga dallimi në fe, tek të gjithë shqiptarët besnikë të racës së tyre, domethënë shumicës së madhe të popullsisë.
Menjëherë pas revolucionit, patriotët shqiptarë morën përsipër të themelonin, njëkohësisht me klube politike, gjykata publike, shkolla, gazeta, revista. Më 1909 dhe 1910, disa kongrese, kushtuar ekskluzivisht çështjeve të gjuhës dhe mësimdhënies, mblodhën së bashku përfaqësues të tre feve; Aty u takuan murgjit katolikë me hoxha. U miratua një drejtshkrim kombëtar që përshtat alfabetin latin me fonetikën shqipe. U vendos dhe u zbatua krijimi i një shkolle normale shqipe.
On sait ce qu'il advint des beaux rêves de 1908, pour les Albanais comme pour les autres Ottomans nonturcs. On connaît la campagne menée contre l'alphabet latin, campagne qui fut l'une des causes de l'insurrection de 1910. Si, depuis lors, et jusqu'à la fin de la domination turque, les Albanais se sont montrés peu favorables à la construction des écoles, c'est qu'ils avaient lieu de voir en elles des instruments, non de culture nationale, mais de turquisation (1).
Il ne sera peut-être pas sans intérêt de dire quelques mots de la langue albanaise qui, bien peu connue, n'en constitue pas moins un des titres de noblesse du peuple qui la parle.
Kjo gjuhë, siç e kemi vërejtur tashmë, i përket familjes së madhe indo-evropiane. I izoluar sot dhe i përdorur vetëm nga një komb i vogël, dikur shtrihej jo vetëm në të gjithë gadishullin ballkanik, por edhe më tej drejt veriut në tokat që formonin më pas IUyria, Dakia dhe ndoshta Panonia. Dëshminë e kësaj e gjejmë në analogjitë goditëse të fonetikës, morfologjisë dhe sintaksës, që ekzistojnë midis rumanishtes dhe shqipes dhe që, të huaja për gjuhët sllave, si dhe për latinishten dhe greqishten, nuk mund të vijnë nga një ndikim i jashtëm. Këtu nuk mund të ndalemi te këto veçori; ne do të citojmë vetëm përdorimin e artikujve të ndryshëm dhe në veçanti të artikullit prapashtesë, atë të. përemrat vetorë të shkurtuar, modifikime të caktuara të zanoreve radikale, analoge me gjermaniken, të prodhuara nga prania e a-së në mbaresë, shndërrimi i të patheksuarës në ë (tingull i shurdhër i ngjashëm me frëngjishten Ye in le, me). Prania, në fjalorin dako-rumanisht, të një numri të caktuar fjalësh shqipe mund të shpjegohet vetëm nga një bashkësi e lashtë, marrëdhëniet e dobëta që mund të kenë ekzistuar në mesjetë midis dy kombeve, duke mos na lejuar të supozojmë një huazim të mëvonshëm. . Veçantitë që e dallojnë bullgarishten e sotme nga gjuhët e tjera sllave, përdorimi i një artikulli prapashtesë, përdorimi i shpeshtë i përemrave të shkurtuar i).r- sonncl, formimi i së ardhmes, disa veçori fonetike, gjithashtu e afrojnë këtë gjuhë me shqipen. . Nuk është gjithashtu e pamundur të atribuohet, në greqishten e sotme, ndaj një ndikimi shqiptar ose më saktë trako-ilir, formimi i së ardhmes, identik me atë të bullgarishtes dhe maqedo-rumunishtes dhe përdorimi shumë i zhvilluar i përemrave vetorë të shkurtuar. Mund të pohojmë, pavarësisht mungesës së pikave të krahasimit, se idioma e folur nga Schkipetarët modernë ndryshon dukshëm nga gjuha e ushtarëve të Pirros, Aleksandrit ose Decebalit. Është transformuar në të njëjtin drejtim si gjuhët e tjera perëndimore, zhvillimi i proceseve analitike, thjeshtimi i morfologjisë, reduktimi i fjalëve nga zhdukja e shpeshtë e zanoreve të patheksuara. Nga ky këndvështrim, procesi i transformimit të shqipes të kujton shumë atë të idiomave gallo-romane dhe veçanërisht të dialekteve më veriore të frëngjishtes. Akumulimi i bashkëtingëlloreve të marra në këtë mënyrë rezulton në një shqiptim mjaft të ashpër, veçanërisht të ndjeshëm në dialektet gegë. Fjalë të tilla si mbret, mbret (lat. imperator), mshriei\ merci, slipres, shpresë, janë karakteristike në këtë drejtim.
Fjalori i shqipes ishte shumë i përzier me elementë të huaj. Tashmë, që në një periudhë të largët, gjuha e brigjeve lindore të Adriatikut kishte pësuar një ndikim latin në një masë të tillë, saqë shqipja mund të konsiderohej si një idiomë SenftÎ-Romane dhe disa fjalë me origjinë latine në të cilat ca ruante vlerën e saj primitive. e A*, si kiel, sky (coelum), kint, cent (centum), kelk, xhami (ca- Hoem), tregojnë lashtësinë e këtyre huazimeve.
Më vonë, pushtimet, dominimet e huaja, marrëdhëniet tregtare, ndikimet fetare futën në fjalorin shqip terma të panumërta greke, turke, sllave dhe italiane. Rëndësia e madhe e ndikimeve italike, të lashta dhe moderne, e kombinuar me karakterin primitiv indoevropian të gjuhës shqipe, ka kontribuar në afrimin e saj me gjuhët neolatine. Gjatë riorganizimit të xhandarmërisë osmane në Maqedoni, oficerët francezë të punësuar në këtë mision, herë pas here habiteshin kur dëgjonin, në gojën e ushtarëve shqiptarë, që përbënin një nga elementët më të mirë të korpusit të ri, fjalë me një tingull pothuajse francez.
Shkaqet që kemi vënë në dukje e penguan shqipen të zhvillohet si gjuhë kulture, me përjashtim të kufijve shumë të kufizuar, te gegët katolikë, por, me gjithë armiqësinë e autoriteteve turke dhe fanatizmin e klerit ortodoks dhe mësuesve grekë, ai kurrë nuk pushoi së foluri në të gjithë vendin dhe të shkruarit në rajonin verior. Përveç kësaj, për rreth dyzet vjet, shoqëritë e formuara mes shqiptarëve të emigruar në Rumani, Bullgari dhe Amerikë kishin filluar të botonin libra, gazeta dhe revista popullore në gjuhën e tyre.
Edhe pasardhësit e kolonëve shqiptarë të Italisë së Jugut i kanë bërë shërbime të mëdha çështjes së gjuhës së tyre amtare, veçanërisht nëpërmjet botimeve që kanë të bëjnë me letërsinë popullore dhe nëpërmjet studimeve gjuhësore.
Rëndësia e dallimeve dialektore që ekzistojnë në shqipen shpesh është ekzagjeruar dhe njerëzit janë përpjekur ta përdorin këtë si një argument kundër realitetit të kombësisë shqiptare. Sigurisht që ka divergjenca të konsiderueshme midis dialektit gegë dhe toske, por ky është një fenomen që haset në të gjitha vendet ku nuk është krijuar një idiomë letrare dhe shoqërore që shërben si gjuhë e përbashkët.dialektet lokale.
Dallimi midis varieteteve ekstreme të Alljanese mund të krahasohet me atë që ndan francezët e njohur nga brigjet e Loire nga patois i Veriut, Picardy dhe Wallon. Një dialekt i mesëm i folur në rajonin e Elbasanit është lehtësisht i kuptueshëm për të gjithë shqiptarët dhe ka të ngjarë të shërbejë si bazë për gjuhën zyrtare dhe letrare të Shqipërisë së pavarur.
Shqiptarët pra zotërojnë gjithçka që përbën një popull, gjuhë, tradita, ndërgjegje kombëtare. Ekzistenca politike e Shqipërisë, si shtet sovran, u njoh nga Evropa në konferencën e Londrës në dhjetor 1912 dhe kufijtë e saj u vendosën në fund të vitit pasardhës në bazë të Protokollit të Firences (19 dhjetor 1913).
On ne peut donc supposer que les Puissances alliées qui, souvent, ont déclaré faire la guerre pour la défense du droit des peuples, veuillent utiliser leur victoire pour enlever à l'une des plus vieilles nations de l'Europe, son indépendance, enfin reconquise il y a six ans, d'autant plus que rien, dans l'attitude des Albanais au cours de la guerre, ne justifie des mesures hostiles à leur égard.
Mais, lorsqu'on a admis comme incontestable, le droit de l'Albanie à une existence indépendante, deux questions capitales restent à résoudre, celle des frontières et celle de la vie politique et économique de l'Etat albanais.
==========vijon=============
Albania, 1919, SC 96, e përdorur, prerje kopertine, firmosur. d6862 Vendosni një ofertë vetëm nëse jeni serioz për blerjen e artikullit. Nëse jeni ofertuesi i suksesshëm dhe fitues, ju keni lidhur një kontratë ligjërisht të detyrueshme për të blerë ofertën e pronës nga shitësi...
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire